Het is al bekend sinds de Azteken, maar het is ook de veelbelovende innovatie in de landbouw die een stevig deel van het voedselprobleem kan helpen oplossen: aquaponics. Een innovatie ook, die tot nu toe redelijk stil aan Nederland voorbij is gegaan.

Zo niet in andere delen van de wereld: in de Verenigde Staten, in Azië en in Australië zijn er inmiddels duizenden bedrijfjes actief, die het kweken van vis en van groenten in een gesloten kringloop toepassen, en daarmee een veelvoud van de opbrengst per vierkante meter realiseren vergeleken met traditionele teelt. Bovendien is het waterverbruik bij het toepassen van aquaponics spectaculair lager.

aquaponics cyclusDie doelmatigheid en de eenvoud maken aquaponics zo bijzonder. In zijn meest simpele vorm zet je een bak met slaplantjes boven op een aquarium en je pompt het water rond. De sla groeit als kool en de vissen voelen zich als hun eigen soortgenoten in hun water. Verder zijn vissen heel efficiënt in het omzetten van voer in eiwit. En de afvalstoffen die ze daarbij produceren zijn bijna volledig voedingsstoffen voor planten. Doordat deze afval / voedingsstoffen ook weer bijna volledig worden opgenomen zuiveren ze het water, dat na verdere filtering kan worden hergebruikt.

Niet minder belangrijk is de schaalbaarheid van de techniek: die werkt van het aquarium in de huiskamer tot in de productiekas van een paar duizend vierkante meter, en alles daar tussen in. Achter in de tuin, in een oud kantoor- of fabrieksgebouw, of in een kas op het dat of op zomaar een stuk land. Op het platteland en in de stad. En in bijna ieder klimaat.

Die eenvoud heeft echter een schaduwkant, die er mede oorzaak van is dat aquaponics nog steeds niet op grote schaal is doorgedrongen. Want omdat het begin zo simpel is zijn veel mensen er mee begonnen zonder voldoende kennis van zaken. Iedereen die ooit een aquarium heeft gehad weet hoe tricky het kan zijn om daar een goed evenwicht in te krijgen. Bij aquaponics komt daarbij de balans tussen groengewassen en vissen, en de verschillende combinaties tussen soorten. Met een IBC-container in de garage en een boek voor dummies in de hand kom je dan niet zo ver, ook al omdat de kennis zeker in Nederland maar mondjesmaat voorhanden is en niet gemakkelijk te vinden.

Aan de andere kant vindt er inmiddels op verschillende plaatsen gericht wetenschappelijk onderzoek plaats naar aquaponics, in Europa vooral aan de universiteiten van Berlijn, Zurich en Wageningen. Maar ook daar moet je vooral zelf op zoek naar informatie.

Inmiddels (2020) zijn de meeste projecten in Nederland om uiteenlopende redenen gestopt.