Joris Lohman: ‘We moeten voor al dat eten ook iets teruggeven’

Razend populair is ‘t, het Food Film Festival. Van 22 t/m 24 maart organiseert Youth Food Movement het festival voor het derde jaar op rij. Voorzitter Joris Lohman (27) vertelt over zijn favoriete film, actuele voedselkwesties en hoe hij met zijn jonge foodclub langzaam de wereld verovert.

Wat is het hot topic van het Food Film Festival dit jaar?
“We hebben niet echt een thema. Of nou ja, ons thema is altijd aandacht voor eten, de waarde van eten en het voedselsysteem. Wel organiseren we elk jaar een groot debat. Dit jaar gaat het over GMO-voedsel, dus genetisch gemodificeerde organismen.”

Waarom is een debat over GMO juist nu belangrijk?
“Er is van alles over te doen, maar het is een complex onderwerp. Daardoor wordt de discussie vooral door wetenschappers, bedrijfsleven en de milieubeweging gevoerd. Terwijl het ook het publiek aangaat.”

Wat moet Jan Modaal weten over GMO?
“Vaak zijn mensen voor of tegen zonder echt een gefundeerde mening te hebben.
We willen graag dat mensen net iets beter snappen wat GMO nou precies is. Hoe het wordt gemaakt, en dat het slechte én goede kanten heeft. We willen er een open debat over voeren zonder meteen stelling te nemen.”

Stel, ik ben een tegenstander van GMO en ik zeg: ik wil gewoon niet dat er gerommeld wordt met mijn eten. Wat zeg jij dan?
“Een punt waarover je kunt nadenken is bijvoorbeeld dat we op veel gebieden innovatie omarmen, maar op het gebied van voedsel zijn we heel behoudend. Omdat mensen bij eten vaak een hang hebben naar vroeger; wat oud en authentiek is, is goed. Wij willen open staan voor het fenomeen GMO, bijvoorbeeld omdat we er gemakkelijk meer voedsel mee kunnen creëren.”

Je kunt alleen goede oplossingen vinden als je alle opties bekijkt?
“Precies. Al moet ik zeggen dat ik er zelf niet voor ben. Het is namelijk niet nodig. Er zijn andere dingen die we verder zouden kunnen ontwikkelen voordat we GMO zouden inzetten. Maar ik vind wel dat er over gesproken moet worden en dat er onderzoek moet worden gedaan.”

Het Food Film Festival is meer dan een debat: er zijn workshops, een markt, een buurtprogramma. En films natuurlijk. Wat is jouw filmtip?
“De openingsfilm Canned Dreams (ingeblikte dromen, red.). De film geeft een heel goed beeld van het geïndustrialiseerde voedselsysteem. Je ziet hoe een conservenblikje uit allerlei landen samengesteld wordt, aan de hand van de mensen die het maken: de tomatenplukker, de varkenshouder, de boer die de graan oogst. Het is een heel persoonlijk verhaal over de industrie en de mensen die erachter zitten.”

Waarom moet dat verhaal verteld worden?
“Om mensen bewust te maken van de complexiteit ervan. In de supermarkt doe je dat blikje gedachteloos in je mandje, maar het kost veel moeite om dat blikje te maken, er gaat een hele wereld achter schuil.”

Je zegt dat je mensen bewust wil maken. Heb je niet ook een bepaalde zendingsdrang?
“Waarom we dit doen is voortgekomen uit de slowfoodideologie: weten wat er op je bord ligt, eerlijke verdeling en het vergroten van dierenwelzijn, maar ook de herwaardering van voedsel en het geven van een centrale plek aan voedsel in de manier waarop de maatschappij is ingericht.”

Hoe dan?
“Vanuit drie perspectieven. De voedselindustrie is opgebouwd uit het verdienen van geld aan een product en dat is logisch, maar daardoor gaat het niet meer over de intrinsieke waarde van eten zoals smaak en gezondheid. Dat moet veranderen. Daarnaast moet er meer waardering komen voor waar ons eten vandaan komt, zodat bijvoorbeeld boeren beter betaald krijgen om goed voedsel te maken. En ook moet er vanuit duurzaamheid naar voedsel worden gekeken: de wijze waarop je iets produceert heeft langetermijnconsequenties voor de omgeving. Ik wil niet zeggen dat ik de oplossing heb, maar ik denk wel in een bepaalde richting.”

Waar is de consument in dit verhaal?
“De consument is te ver van zijn voedsel af komen te staan, hij heeft de productie ervan uitbesteed. Tegelijkertijd denkt hij: wat gebeurt daar allemaal? Dat zorgt voor een ongemakkelijk gevoel, omdat mensen er geen controle meer over hebben.”

Mensen kunnen er ook zelf moeite voor doen, toch?
“Dat gebeurt ook. Het percentage duurzame producten is gegroeid van 3% naar 3,5%. Dat percentage stelt nog niet veel voor, maar het geeft wel aan dat er een groeiende groep mensen is die bewust met eten bezig zijn. Al doen zij het misschien niet allemaal goed. Er zijn bijvoorbeeld wetenschappers die als reactie op de hetze tegen de plofkip zeiden: allemaal leuk die kippen die langer leven, maar duurzaam is het niet. Hoe langer ze leven, hoe meer ze vervuilen.”

Verwarrend.
“Ja. De consument is door dit woud van cijfers en meningen totaal in verwarring. Is biologisch nou wel goed of niet goed? Zelfs ik weet dat niet. Het hangt er maar vanaf. Als je biologische boontjes uit Kenia haalt, zijn ze dan nog wel duurzaam?”

Je hebt net online een stuk geschreven als reactie op het nieuwe Europese landbouwbeleid.
“In de voorstellen die oorspronkelijk zijn gedaan door de eurocommissaris van Landbouw, Ciolos, zou meer geld gaan naar kleinschalige initiatieven en biodiversiteit, maar nu blijkt dat veel voorstellen zijn uitgekleed.”

Hoe zie jij de toekomst van de landbouw in Europa?
“Het blijft een lastig dossier. Ik ben redelijk expert geworden en zelfs ik kan nog niet overzien wat de effecten zouden zijn van bepaalde maatregelen. Om een voorbeeld te geven: boeren moeten 7% van hun land reserveren voor ecologische natuurfuncties. Dan denk ik: ja, dat lijkt me best een goed idee. Maar ik weet niet wat de complicaties zullen zijn voor die boer in de praktijk. Wat ik als toekomstbeeld zie is dat we veel voedsel moeten produceren voor veel mensen, maar dat zullen we moeten doen op een manier die niet alleen neemt maar ook teruggeeft. Dus vanuit een kringloopdenken. En vandaaruit moet je denk ik veel meer gaan inzetten op de biologische landbouw als gedachtegang en onderzoeken doen op dat gebied. Daar is nog ontzettend veel winst te behalen, zoals bijvoorbeeld meer onderzoek naar permacultuur.”

Wat heb jij met voedsel dat je je er dagelijks voor wil inzetten?
“Ik ben ik opgevoed met lekker eten. Mijn moeder kon goed koken en op vakantie gingen we naar bijzondere restaurants, alles proberen. Tijdens mijn studie politicologie ging ik bij IDFA werken. Daar zag ik films als Our Daily Bread en toen kwamen de dingen bij elkaar. Ik maakte me zorgen over duurzaamheid, ik wilde een bijdrage leveren. Zelf kook ik ook graag, dan wil ik weten waar dingen vandaan komen.”

Het grotere plaatje achter het eten?
“Ja. Zo kan ik ook betere keuzes maken.”

Als jij in de supermarkt staat, kijk je dan of de tomaten uit Nederland komen?
“Daar kijk ik wel naar. Ik probeer dan een afweging te maken wat het beste is. En ik weet het ook niet altijd, het is te complex om er altijd een eenduidig antwoord op te hebben. Neem voorgesneden groenten. Veel mensen zeggen dat je zelf je groenten moet snijden. Maar die gesneden groenten worden wel tegelijkertijd gewassen en dat is weer een stuk waterbesparender dan dat iedereen individueel thuis zijn groenten gaat wassen. Ik verander zelf meestal om de paar maanden van mening en boodschappengedrag. Maar we creëren wel steeds meer duidelijkheid en die ontwikkeling moet blijven doorgaan.”

Wat kan de consument zelf doen?
“Het belangrijkste is dat je weet waar je eten vandaan komt en dat je erover nadenkt. Maar niet alleen bij de consument, ook in allerlei sectoren moet het besef gaan doordringen dat we zo niet kunnen doorgaan.”

“Toch is de consument de bottleneck, want de supermarkt wijst naar de consument en zegt ‘de consument wil lage prijzen’ en ‘we moeten wel voedsel weggooien want de consument wil het niet’. Alsof de supermarkt er niks aan kan doen. Maar dat is niet waar, want supermarkten sturen het koopgedrag van de consument. Het is heel gemakkelijk om de verantwoordelijkheid af te schuiven. Ik zie daar ook een rol voor ons om mensen daarop te blijven wijzen en druk uit te oefenen. Maar voor mij is het makkelijk praten. Als YFM zitten we niet in productie ofzo. Wij hoeven geen omzet te maken. En er gaan ook veel dingen goed. We zijn nog nooit zo gezond geweest, voedsel is nog nooit zo veilig geweest, we hebben nog nooit zo goedkoop eten gehad, en zo divers eten.”

Maar als we zo doorgaan worden we weer ongezonder, bijvoorbeeld doordat de vervuiling die onze voedselproductie veroorzaakt.
“Klopt.”

Wat zou de politiek moeten doen?
“In Nederland is er in niet echt een partij die daar een duidelijke visie op heeft. En tegelijkertijd vind ik ook dat we in een zoekfase zitten dus dan is het ook moeilijk om als partij te zeggen: deze kant gaan we op.”

Maar je kan toch ook als partij heel pragmatisch zeggen: we willen weten hoe het zit, dus we zetten het op de agenda?
“Ja, dat kan ook. De Partij voor de Dieren doet dat bijvoorbeeld wel. Naast zich inzetten voor dieren hebben ze ook een visie op duurzaamheid en de kringloopeconomie en ze krijgen het voor elkaar om het debat over dieren maar ook de landbouw te kapen omdat veel andere partijen er nu eenmaal niet echt een mening over hebben. Of ze zeggen alleen het moet duurzamer maar doen verder weinig.”

Je zou zeggen dat er wel kiezers te vinden zijn als je dit verhaal overtuigend brengt.
“Ja. GroenLinks zou daar de aangewezen partij voor zijn, maar ik zie daar nog geen mensen met passie voor voedsel en landbouw opstaan.”

Waar staat YFM over tien jaar?
“YFM is een onderdeel van Slow Food, de organisatie voor ecogastronomie. YFM is wereldwijd de grootste jongerenorganisatie die zich met voedsel bezighoudt. Hopelijk zijn veel mensen uit ons netwerk dan doorgegroeid naar belangrijke posities in de voedselindustrie en is er veel vernieuwing. En de Academie blijft, dat is iets essentieels voor ons.”

Waar gaan we YFM dit jaar nog tegenkomen?
“We helpen Feeding the 5000 organiseren, een foodevent op de Dam in juni. En op Wereldvoedseldag op 16 oktober gaan we voedsel verder op de kaart zetten. Daarnaast willen we ook de vrijheid houden om op de actualiteit in te springen. Zo hebben we vorig jaar een stickeractie bij de Albert Heijn gedaan als protest tegen de 2% prijskorting die de supermarkt zichzelf had gegeven ten nadele van de leveranciers. ‘Joker plakken, boeren pakken’, ook dat soort acties willen we blijven doen.”

Meer weten over eten?
Food Film Festival
Youth Food Movement
Slow Food
Foodlog