World Energy Outlook 2025: crisis of transitie?

Waar gaat dit over

Het nieuwste rapport van het Internationaal Energieagentschap (IEA) maakt één ding pijnlijk duidelijk: de wereld bevindt zich midden in een energietijdperk dat tegelijk beloftevol en riskant is. De vraag naar energie groeit, de afhankelijkheden verschuiven en geopolitiek bepaalt steeds vaker wie toegang krijgt tot brandstoffen, grondstoffen en technologie, zowel schoon als fossiel, want het gebruik van olie en gas blijft stijgen.

Waarom wil je dit lezen

Omdat de World Energy Outlook 2025 niet zomaar een technisch rapport is, maar een spiegel van onze tijd. Het laat zien hoe de strijd om energie, van olie tot batterijen, van datacenters tot zonnepanelen, de machtsverhoudingen in de wereld opnieuw herschikt.

---

Wereldwijde energiemarkt op scherp

In een wereld waarin energie steeds vaker het toneel is van geopolitieke strijd, schetst het IEA een complex beeld van keuzes, kansen en spanningsvelden. Overheden staan volgens het rapport voor de taak hun energievoorziening breder te spreiden, beter samen te werken en voorbereid te zijn op een ongekend tijdperk van onzekerheid.

Nog nooit eerder golden zóveel brandstoffen en technologieën tegelijk als strategisch risico. Olie, gas, kernenergie, kritieke mineralen en elektriciteitsnetten zijn allemaal verweven met economische veiligheid en buitenlandse politiek. “Er is geen periode in de recente geschiedenis waarin energiezekerheid op zoveel fronten tegelijk onder druk stond,” zegt IEA-directeur Fatih Birol.

De concentratie van macht

Eén land beheerst bijna 70 procent van de raffinage van negentien van de twintig belangrijkste energiemineralen: China. Deze metalen zijn onmisbaar voor batterijen, hoogspanningskabels, AI-chips en defensiesystemen. Het IEA waarschuwt dat het jaren zal duren om deze afhankelijkheid te verminderen, tenzij overheden actief ingrijpen met beleid, samenwerking en investeringen.

Drie toekomstscenario’s

Het rapport presenteert drie scenario’s die laten zien hoe beleidskeuzes, investeringen en technologieën de balans tussen energiezekerheid, betaalbaarheid en klimaat beïnvloeden. In alle gevallen neemt de vraag naar energie toe, vooral door mobiliteit, digitalisering en kunstmatige intelligentie.

Waar China de afgelopen vijftien jaar de helft van de groei in olie- en gasverbruik veroorzaakte, verschuift het zwaartepunt nu naar India, Zuidoost-Azië, het Midden-Oosten en Latijns-Amerika. Die regio’s nemen het stokje over, al zal geen enkel land China’s energie-intensieve groei evenaren.

Drie scenario’s voor de toekomst van energie

Het World Energy Outlook 2025 schetst drie mogelijke paden voor de wereldwijde energievoorziening. Geen ervan is een voorspelling, maar elk laat zien hoe verschillende beleidskeuzes, investeringen en technologische ontwikkelingen kunnen uitpakken voor economie, klimaat en veiligheid.

1. Stated Policies Scenario (STEPS)
Dit scenario gaat uit van het beleid dat landen op dit moment daadwerkelijk uitvoeren. Het laat zien waar de wereld uitkomt als beloften en strategieën niet verder worden aangescherpt.
→ Resultaat: de wereldwijde CO₂-uitstoot daalt langzaam, maar de opwarming stabiliseert pas rond 2,4 tot 2,6 graden aan het eind van deze eeuw. Energiezekerheid blijft kwetsbaar, vooral door afhankelijkheid van fossiele brandstoffen en kritieke mineralen.

2. Announced Pledges Scenario (APS)
Hierin veronderstelt het IEA dat alle nationale klimaatbeloften wél worden nagekomen, inclusief de toezeggingen voor 2030 en de doelstelling van netto nul in 2050.
→ Resultaat: de uitstoot neemt sneller af, de opwarming blijft net boven 1,8 graden, maar veel landen halen hun investerings- en infrastructuurdoelen niet tijdig. De overgang verloopt ongelijk, met risico op economische spanningen.

3. Net Zero Emissions Scenario (NZE)
Dit is het meest ambitieuze pad: de wereld bereikt netto nul uitstoot in 2050, waardoor de temperatuur op langere termijn weer onder 1,5 graad kan zakken.
→ Resultaat: een vrijwel volledig geëlektrificeerde wereldeconomie, aangedreven door hernieuwbare energie en efficiëntere technologie. Investeringen in elektriciteitsnetten, opslag en schone waterstof nemen explosief toe, terwijl de fossiele sector snel krimpt.

Kort samengevat:
De drie scenario’s laten zien dat het verschil tussen 1,5 en 2,5 graden niet afhangt van technologie, maar van politieke wil en internationale samenwerking. Het IEA benadrukt dat de technische oplossingen al grotendeels bestaan — wat ontbreekt, is de snelheid en consistentie om ze wereldwijd toe te passen.

De Elektriciteitseeuw

Volgens het IEA is de wereld inmiddels onmiskenbaar de Elektriciteitseeuw binnengetreden. De vraag naar stroom groeit in alle scenario’s sneller dan het totale energieverbruik. Elektriciteit is al de belangrijkste energiebron voor sectoren die samen meer dan 40 procent van de wereldeconomie uitmaken.

De helft van alle wereldwijde energie-investeringen gaat nu naar de productie en toepassing van elektriciteit. Datacenters en AI-systemen stuwen het verbruik op, ook in rijke landen. In 2025 zal er naar verwachting 580 miljard dollar worden geïnvesteerd in datacenters — meer dan de 540 miljard dollar die naar olieproductie gaat.

Toch blijft de infrastructuur achter. Sinds 2015 stegen de investeringen in opwekking met bijna 70 procent, maar het geld voor netwerken en opslag groeide minder dan half zo snel. Zonder die basis dreigt de transitie te vertragen.

Zon, kernenergie en nieuwe afhankelijkheden

Zonne-energie groeit sneller dan elke andere bron. Tegen 2035 vindt 80 procent van de groei in energieverbruik plaats in regio’s met sterke zoninstraling. Tegelijk maakt ook kernenergie een opvallende comeback, met een verwachte capaciteitsstijging van minstens een derde in de komende tien jaar, mede dankzij kleine modulaire reactoren.

Olie, gas en geopolitiek

Op korte termijn lijken olie- en gasmarkten voldoende aanbod te hebben. De olieprijs blijft stabiel rond 60 à 65 dollar per vat, en de productie van vloeibaar aardgas (LNG) groeit fors. Tegen 2030 komt er 300 miljard kubieke meter exportcapaciteit bij, waarvan de helft in de Verenigde Staten en een vijfde in Qatar.

Toch waarschuwt het IEA voor zelfgenoegzaamheid. Zowel olie als gas blijven kwetsbaar voor geopolitieke schokken. Een plotselinge stijging van de vraag of een nieuwe crisis kan de markt snel doen kantelen.

De dubbele achterstand: toegang en klimaat

In twee cruciale domeinen blijft de wereld ver achter op haar eigen ambities.
Nog altijd hebben 730 miljoen mensen geen toegang tot elektriciteit, en bijna twee miljard koken met vervuilende brandstoffen. Het IEA schetst een pad naar universele toegang tot stroom in 2035 en schoon koken in 2040, met vloeibaar petroleumgas (LPG) als tussenstap.

Op klimaatvlak is het beeld somber: zelfs in het meest optimistische scenario overschrijdt de wereld de grens van 1,5 graad opwarming. Alleen als de uitstoot tegen 2050 netto nul bereikt, kan de temperatuur op langere termijn weer onder die grens zakken.

Bovendien is het Current Policies Scenario (CPS) opnieuw ingevoerd. Dit scenario schetst een pad waarin de vraag naar olie en gas blijft toenemen, wat leidt tot een wereldwijde opwarming van 2,9 graden Celsius tegen het jaar 2100, een niveau waarvan wetenschappers waarschuwen dat het zou leiden tot catastrofale klimaatgevolgen.

Kwetsbaarheid als nieuw normaal

De gevolgen van klimaatverandering zijn al voelbaar in de energievoorziening. In 2023 werden wereldwijd meer dan 200 miljoen huishoudens getroffen door storingen in infrastructuur, vooral door schade aan elektriciteitsnetten. Het IEA roept op tot meer investeringen in weerbaarheid tegen stormen, hittegolven en cyberaanvallen — de nieuwe realiteit van energiezekerheid.

De World Energy Outlook 2025 leest als een waarschuwing en een routekaart tegelijk. De energietransitie versnelt, maar niet gelijkmatig en niet zonder risico. Terwijl sommige landen inzetten op groene groei, vergroten anderen hun afhankelijkheid van fossiele brandstoffen of buitenlandse mineralen.

De boodschap van het IEA is glashelder: wie energiebeleid reduceert tot korte termijn of nationale belangen, verliest de greep op de toekomst. Alleen door samenwerking, spreiding en morele helderheid kunnen landen de overstap maken naar een veilig, betaalbaar en klimaatbestendig energiesysteem.