Volgens een raming van TNO in het AD van 15 oktober komen er in ons land 0,7 miljoen huishoudens in de financiële problemen vanwege de sterke stijging van de energieprijzen. De media spreken voortdurend over een energiecrisis en dat die wereldwijd is. Dus dat ons niets valt te verwijten en het ons plotseling overkomt. In sommige landen gaat men weer meer kolen stoken alsof er helemaal geen klimaatcrisis bestaat.
Gelukkig trekt de regering, of wat daar nog voor doorgaat, 2,7 miljard uit om de energielasten voor huishoudens te verlichten. Dat zou voor de 0,7 miljoen probleemgevallen neerkomen op €3857 per huishouden. Leuk, maar helaas wordt de steun ter wille van de eenvoud gelijk verdeeld over alle 7 miljoen huishoudens, zodat er per huishouden slechts €385 lastenverlichting overblijft. Dat is voor de probleemgevallen te weinig en voor de rijkere mensen in goed geïsoleerde woningen te veel. Zouden we dat geld niet veel beter besteden aan isolatie in plaats van aan lastenverlichting? Dan is dit bedrag voor een slecht geïsoleerde woning te weinig en voor een duurzame woning te veel.
Maar dat is niet alles. Volgens de miljoenennota wordt er ook €500 miljoen uitgetrokken voor meer woningisolatie en dit bedrag wordt nog eens met €150 miljoen verhoogd. Is dat wel genoeg?
Woning isolatie is een rekbaar begrip en kan variëren van tocht-strips plakken tot complete renovatie. Van de 7 miljoen woningen n Nederland is 75% slecht of slechts matig geïsoleerd. Dat betreft alle woningen van vóór 1984. Toen hadden architecten en woningbouwers nog niet door dat het isoleren nodig was en goed mogelijk. Achteraf isoleren is vele malen duurder. Hoewel alle experts al jaren roepen dat we moeten isoleren schiet het niet op. Dat blijkt uit het gasverbruik door onze huishoudens dat in de dertig jaar sinds 1990 slechts met 28 % is gedaald. Als we in 2040 klimaatneutraal willen zijn zal er toch echt een flinke schep bovenop moeten. Wordt de rijksbijdrage voor isolatie verdeeld over alle 5 miljoen slecht tot matig geïsoleerde woningen dan komt dat neer op € 130 per woning. Dat is uiteraard veel te weinig zodat het wel bij tochtstrips zal blijven. Voor het klimaat schieten we er dus bijna niets mee op en boze tongen beweren dan ook dat het steunpakket van €3,5 miljard weggegooid geld is.
Het energieverbruik van woningen verschilt heel sterk. Een zekere Keesjan Deelstra vermeldt een gemiddeld gebruik van 1240 m3 gas en 2741 kWh elektriciteit. De probleemgevallen zullen echter niet in de grootste vrijstaande huizen wonen, maar in tussenwoningen en appartementen. Daarvoor geldt een gemiddeld gebruik van 800 tot 1000 m3 gas en 2000 kWh elektriciteit.
De energieprijzen schommelen door de verhouding tussen vraag en aanbod op de markt, maar ook door een steeds hogere hoeveelheid belastingen. De recente prijsstijging betreft echter de naakte marktprijzen. Tussen 2016 en juni 2021 varieerde de marktprijs voor een m3 gas tussen 15 en 20 cent. Na de zomer van 2021 steeg de gasprijs opeens naar 90 cent per m3. Dat is absurd. De oorzaak is een combinatie van factoren zoals minder gaswinning uit Nederlandse velden, waardoor we gas moeten importeren, sluiten van kolencentrales en overgang naar meer gascentrales in Europa en sterke opleving van de wereldeconomie met sterke toename van de vraag naar gas. Of dit zo blijft weet geen mens. Als die hoge prijs het hele jaar zo zou blijven, betekent dat voor een klein huis met 1000 m3 gebruik €720 extra kosten per jaar. Daar komt dan ook nog 21 % BTW overheen zodat het gas voor hen in totaal €871 duurder wordt.
Overigens betekent een gasprijs van 90 cent per m3, bij een CO2 uitstoot van 1,8 kg per m3 dat de prijs voor het uitstoten van een ton CO2 op €500 komt. Dat is veel meer dan we ooit voor haalbaar achtten als CO2 belasting.
De prijzen voor elektriciteit zijn gekoppeld aan de gasprijs. Dat lijkt logisch want het grootste deel van de stroom (58% in Nederland) wordt ook door middel van gascentrales opgewekt. Door gebruik van biomassa, wind en zonnestroom wordt dit overigens wel steeds minder, maar vergeleken met andere landen in Europa bungelt Nederland helemaal onderaan de lijst. Slechts 26% van onze stroom wordt duurzaam opgewekt. Het opwekken van elektriciteit met gascentrales verloopt met een rendement van hoogstens 40% zodat er voor een gemiddelde hoeveelheid van 2741 kWh elektriciteit en een energie inhoud van 9 kWh per m3 gas ongeveer 761 m3 gas voor nodig is. Bij 74% opwekking via aardgas zou dat 563 m3 zijn en bij een verhoging van de marktprijs met 72 cent zou dat de kostprijs van stroom per gemiddeld huishouden met €405 kunnen verhogen.
De marktprijs voor stroom varieert ook door de verhouding vraag en aanbod en is dit jaar gestegen van een niveau van 5 cent naar bijna 20 cent per kWh. Het verbruik per huishouden is niet afhankelijk van de isolatiegraad en bij een gemiddeld gebruik van 2741 kWh per jaar zou een huishouden bij deze hoge marktprijs €411 extra kwijt zijn en inclusief BTW zelfs €497. De verhoging van de marktprijs voor stroom verloopt dus bijna gelijk met de gestegen kosten voor het gas.
Omdat de prijzen pas sinds de zomer zijn gestegen en omdat we niet weten wat het komende jaar gaat brengen is moeilijk te berekenen wat een huishouden over het hele jaar 2021 en 2022 kwijt zal zijn aan hogere prijzen voor energie. In het ergste geval gaat het om €871 voor het gas plus €497 voor de elektriciteit. Gemiddeld voor het jaar 2021 zal het totaal dichter in de buurt van €450 komen. De gemiddelde lastenverlichting door de overheid met €385 komt dus heel aardig in die richting. De rekenmeesters van de overheid hebben de sommetjes redelijk goed gemaakt.
Wat betreft de kosten voor de overheid, moet wel opgemerkt worden dat diezelfde overheid ook ongeveer €80 per huishouden extra inkomsten krijgt via de BTW. De werkelijke kosten zijn dus geen € 2,7 maar €2,1 miljard. Het is een schijntje in vergelijking met de ruim 400 miljard die de overheid sinds de jaren 60 aan ons gas heeft verdiend, maar dit terzijde.
Het meest schrijnende van het hele energiebeleid is echter dat we veel te laat zijn begonnen met isoleren en nog steeds veel te weinig subsidie geven om van het gas af te komen. Er worden zelfs nu nog veel meer nieuwe HR gasketels verkocht dan warmtepompen. Als we stoppen met het winnen van gas uit Nederlandse velden en niet in gelijke mate zorgen voor alternatieve warmtebronnen, duurzame elektriciteit en isolatie worden we afhankelijk van geïmporteerd gas en roepen we de problemen zelf over ons heen. Dat wreekt zich nu, Poetin lacht zich rot en heeft gelijk als hij zegt dat het onze eigen domme schuld is.
Het verleden kunnen we echter niet overdoen en de winsten uit het verleden zijn al lang versnoept. Des te schrijnender is het dat de regering nu geen beter plan kan maken dan een generieke verlaging van de belastingen en een generieke verhoging van de algemene aftrekpost per huishouden. De mensen die wel geïsoleerd hebben en zijn overgestapt op warmtepompen en zonnepanelen krijgen nu meer lastenverlichting dan nodig is. Ze worden overgecompenseerd en de meeste van deze gezinnen hebben dit niet echt nodig.
Kille berekeningen en geld hebben weer gewonnen van de zorg om het klimaat. Het klimaat is hoogstens nog een gespreksonderwerp voor de volgende COP 26 in Glasgow. Op de weg naar planet proof gaan we op de vluchtstrook stil staan en intussen groeit de economie weer alsof het een inhaalslag moet maken. Gesteund door de generieke kapitaalinjectie vliegt het volk weer massaal naar Tenerife of de Malediven, of men trekt er met de peperdure campers op uit voor een herfstvakantie in warmere streken. Velen kopen een nog grotere TV of een nieuwe versie van de i-phone en de verkoop van auto’s trekt weer aan, waarbij niet de CO2 uitstoot maar het aantal secondes om van 0 naar 100 km per uur te komen maatgevend schijnt te zijn. Het thuiswerken is weer verminderd en we staan weer elke dag in de file. In de winkelstraten staan de deuren weer allemaal wijd open voor de dames die toch wel eens wat nieuws willen om aan te trekken. We vliegen niet alleen belastingvrij, maar de grootverbruikers betalen nog steeds nauwelijks energiebelastingen. Het uur der waarheid voor wat betreft het klimaat komt steeds dichterbij, maar de groei van de economie krijgt voorrang.
Kan het anders? Natuurlijk kan dat. Het zou veel slimmer, goedkoper en effectiever zijn als we met dat goedkope kapitaal gaan zorgen dat we binnen tien jaar alle woningen goed geïsoleerd hebben. De koppeling van de prijs van elektriciteit aan de gasprijs loslaten en volop inzetten op groene stroom, de energiebelasting voor groen gas en groene stroom afschaffen en in plaats van het waanzinnige kaartenhuis van belastingen en opslagen enerzijds en subsidies, vrijstellingen en salderingen anderzijds een eenvoudige en voor iedereen zonder uitzondering gelijke CO2 belasting zouden invoeren. Dat is echter niet iets voor de rechtse kliek die het bij ons voor het zeggen heeft en die gelooft in de vrije markt, maar voor de klimaatgekkies die van deelname aan regeren zijn uitgeschakeld.
Han Blok
Samen bepalen we de richting van de toekomst, elke dag weer. Koelen we het klimaat weer af? Blijven we veilig? Maken we de samenleving eerlijker? Als je kunt, help dan mee. Steun ons als lid of donateur. Want zonder voldoende ondersteuners redden we het niet. Dank je wel.
Wil je ons liever eerst een tijdje volgen? Meld je dan hier aan voor de gratis nieuwsbrief.
Alvast bedankt - en blijf veilig en gezond!
Team Duurzaamnieuws
