De economische hoogtijdagen lijken in Europa voor bepaalde sectoren voorbij. China produceert meer dan de helft van alle staal in de wereld. Overcapaciteit op de wereldstaalmarkt en lagere salarissen in China leiden tot dumping van goedkoop Chinees staal in Europa in de vorm van tussenproducten en eindproducten (auto’s). De hele Europese staal- en auto-industrie komt zo in overlevingsmodus en dure plannen om te investeren in duurzaamheid sneuvelen.
Onder deze bedreigingen is het zaak het hoofd koel te houden. Het is van groot belang om als regio (Europa) zelfvoorzienend te blijven. Te grote afhankelijkheid van landen – ver weg en vaak autocratisch – leidt tot ongewenste logistieke en geopolitieke risico’s. Productie dichtbij huis is goed voor een stabiele economie en werkgelegenheid. Dat mag ook wat kosten.
Europa
Heffingen op import moeten leiden tot een gelijk speelveld. In oktober heeft de EU nieuwe importheffingen vastgesteld voor Chinese auto’s, 8-35% bovenop de al bestaande 10%. Maar meer is nodig. In september heeft Draghi zijn advies uitgebracht over de toekomst van het Europese concurrentievermogen. De EU moet veel meer investeren in zijn eigen industriële toekomst, via de door Ursula von der Leyen aangekondigde ‘Clean Industrial Deal’. Net zoals de VS dat doet sinds 2022 via hun Inflation Reduction Act. De start van de nieuwe eurocommissaris Séjourné is veelbelovend: “Europees staal moet worden beschermd tegen mondiale overcapaciteit die doorgaans door staten worden gesubsidieerd”.
Tata Steel in Nederland
Ook Tata Steel Nederland worstelt met de staalmarkt en het klimaatprobleem, en daarnaast ook nog met de gezondheid van haar buren. Er wordt onvoldoende geld verdiend om te kunnen investeren. Tata Steel heeft inmiddels voor de vierde maal haar plan voor verduurzaming aangepast. Twee eerdere versies mikten op gebruik van stroom uit Nederlands wind-op-zee-projecten voor productie van groene waterstof en bleken te duur. Nu mikt ze op waterkracht uit Noorwegen. Hieruit kan groene waterstof gemaakt worden die in vloeibare vorm per schip naar Nederland vervoerd moet gaan worden.
Maar ook dit is heel duur. Zo is er sprake van energieverlies (35%) bij het omzetten van waterstof in een vervoerbare vloeistof. En stroom uit waterkracht lijkt weliswaar goedkoop, maar is het niet. Want deze stroom kan goed ingezet kan worden voor relatief dure pieklast. Tata Steel jaagt zo een onmogelijke, dure droom na, in de hoop de Nederlandse overheid te verleiden tot veel subsidie voor een fabriek voor de productie van groen staal die zal starten op aardgas en nooit op – te dure – waterstof over zal gaan. Zo zitten we voor lange tijd aan aardgas vast of vindt er grote kapitaalvernietiging plaats.
Slim, snel, goedkoop, duurzaam
De Europese en Nederlandse overheden zullen moeten inspringen om Tata Steel overeind te houden en te verduurzamen, in ruil voor een aanzienlijk financieel belang en dus invloed in dit bedrijf dat zo essentieel is voor de regionale economie. Maar ze zullen wel slim moeten investeren in de goedkoopste oplossing, die bovendien de grootste voordelen heeft voor klimaat en gezondheid. Deze kan snel in één keer geïmplementeerd worden (ruim voor 2030) of eventueel in een aantal stappen.
Dit betreft het afzien van groene waterstofproductie in IJmuiden en de vervanging van niet één, maar beide hoogovens door elektrische vlamboogfornuizen. Fornuizen, die gevoed worden met zoveel mogelijk recyclestaal (schroot) aangevuld met import van goedkoop groen ruwstaal vanuit zonnige landen: Noord-Afrika, het Midden-Oosten en Australië. Deze gebieden hebben tot vijfmaal goedkopere zonnestroom en tweemaal goedkopere groene waterstof, en zijn volop aan het plannen om dit te gebruiken voor de productie van groen ruwstaal. Alleen op die manier – in combinatie met CO2-belasting, ook aan de grenzen van de EU – is een lange-termijn-verdienmodel mogelijk,
ArcelorMittal, het grootste Europese staalbedrijf, meldde eerder dit jaar: groene waterstof is te duur voor Europa, groen ruwstaal kan daarom beter geïmporteerd worden. Recent heeft ze de daad bij het woord gevoegd: €1 miljard aan investeringen in groene waterstof in Europa zijn uitgesteld, en de focus ligt nu op elektrische fornuizen. De Engelse staalindustrie (British Steel, Tata Steel) beweegt dezelfde kant op. Nu is de Nederlandse overheid aan zet. Zorg dat Tata Steel in Nederland overleeft. Daar is veel geld voor nodig, maar investeer dat dan slim.
Dave van Ooijen en Peter Arnoldy
