Wetenschappers van de Amerikaanse Notre Dame Universiteit hebben meer dan tweehonderd cosmeticaproducten getest, waaronder concealers, foundations, oog- en wenkbrauwproducten en verschillende lippenstiften, die ze aankochten in de VS en Canada.

Daaruit blijkt dat 56 procent van de geteste foundations en oogproducten, 48 procent van de lippenstiften en 47 procent van de mascara’s een hoog gehalte aan fluor bevatten. Dat is een indicator van de PFAS-concentratie in een product.

PFAS zijn zorgwekkende chemicaliën die in verband worden gebracht met een aantal ernstige gezondheidsproblemen en bijzonder moeilijk afbreken in het milieu.

“De resultaten zijn vooral zorgwekkend als je kijkt naar het risico van blootstelling voor de consument in combinatie met de omvang en schaal van deze miljardenindustrie, die de producten dagelijks aan miljoenen consumenten verkoopt”, zegt Graham Peaslee. Hij is hoogleraar natuurkunde aan de Notre Dame Universiteit en hoofdonderzoeker van de studie, die werd gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Environmental Science and Technology Letters.

Eeuwige chemicaliën

Er zijn twee soorten risico’s, legt Peaslee uit. “Allereerst het individuele risico - dit zijn producten die rond de ogen en mond worden aangebracht, waarbij de huid en de traanbuis de chemische stof kunnen opnemen. Ook kan de stof worden ingeademd of ingeslikt.”

PFAS is een zogenoemd ‘persistente’ chemische stof: wanneer het eenmaal in de bloedbaan terechtkomt, blijft het daar en hoopt het zich op, vertelt hij.

“Daarbij komt het risico op milieuverontreiniging, veroorzaakt door de productie en de lozing van deze producten. Dat risico kan nog veel meer mensen treffen.”

PFAS staan bekend als een van de “eeuwige chemicaliën”, omdat de chemische verbindingen niet van nature afbreken. Dat betekent dat ze het grondwater verontreinigen, nog tientallen jaren nadat de stof in eerste instantie in het milieu terecht is gekomen. Bovendien is het een beruchte hormoonverstoorder.

Schadelijk voor de gezondheid

De producten die Peaslee en het onderzoeksteam hebben getest waren gekocht op verschillende winkellocaties in de Verenigde Staten en online aangeschaft in Canada. De onderzoekers vonden hoge fluorgehaltes in vloeibare lippenstiften, watervaste mascara's en foundations die geregeld werden aangeprezen als ‘langhoudend’ en ‘slijtvast’. Niet verrassend, stelt Peaslee, aangezien PFAS vaak worden gebruikt vanwege hun waterbestendigheid en de eigenschap om een ‘laagje’ achter te laten op een product of de huid.

Nog zorgwekkender zijn de 29 producten met hoge fluorconcentraties die nader werden onderzocht en tussen de vier en dertien specifieke PFAS bleken te bevatten. Slechts één van die items vermeldde PFAS als ingrediënt op het etiket.

PFAS werden eerder al aangetroffen in kookgerei met antiaanbaklaag, behandeld textiel, fastfoodverpakkingen en, meest recent, beschermingsmiddelen die door brandweerlieden in de VS worden gebruikt. Het gebruik van PFAS in schuimblusmiddelen is in verband gebracht met verontreinigd drinkwater, waardoor het Amerikaanse ministerie van Defensie is overgestapt op meer milieuvriendelijke alternatieven.

Studies hebben bepaalde soorten PFAS in verband gebracht met nierkanker, teelbalkanker, hypertensie, schildklieraandoeningen, een laag geboortegewicht en immunotoxiciteit (schade aan het immuunsysteem) bij kinderen.

Geen etikettering

“Hiervan moeten echt de alarmbellen afgaan”, zegt Peaslee. “Onze metingen wijzen op een wijdverbreid gebruik van PFAS in deze producten. Het is belangrijk op te merken dat de volledige omvang van het gebruik van deze chemicaliën in cosmetica moeilijk in te schatten is omdat strikte vereisten voor de etikettering in beide landen ontbreken.”

De door Peaslee ontdekte methode voor het detecteren van PFAS in een grote verscheidenheid aan materialen heeft al bijgedragen aan een vermindering in het gebruik van de “eeuwige chemicaliën” in consumenten- en industriële producten.

Zo schakelden fastfoodketens na een onderzoek door zijn laboratorium in 2017 over op alternatieven nadat ze ontdekten dat hun verpakkingen PFAS bevatten. Peaslee ontvangt ook regelmatig monsters van brandweeruitrustingen van korpsen over de hele wereld om op PFAS te testen. Zijn onderzoek heeft eerder al geleid tot gesprekken binnen de brandweergemeenschap om het gebruik van de “eeuwige chemicaliën” uit verschillende beschermingsartikelen te verbannen.