Nieuwe modellen voor samenwerking: tips voor een duurzame politieke coalitie

Over een kleine twee weken is het zover: dan weten we de uitslag van de Tweede Kamerverkiezingen. Wordt het premier Wilders, Rutte of Pechtold? Of hebben Asscher, Roemer of Klaver voor een verrassing gezorgd? Wie er ook wint, één ding is zeker: er zal een coalitie moeten worden gevormd. Een duurzame coalitie, als het even kan. En liefst ook een ‘coalition of the willing’ in plaats van een verstandshuwelijk zoals dat van de afgelopen vier jaar – of nog erger: een gedoogconstructie.

Ook in het bedrijfsleven worden steeds vaker coalities gevormd om duurzame en sociale doelen te realiseren. Wat kan de politiek leren van deze coalities van bedrijven rond maatschappelijke vraagstukken?

Spanning

In zijn ‘Tragedy of the commons’ schetste Garret Hardin al het dilemma tussen het kortetermijnvoordeel van het individu (of de organisatie) en het langetermijnbelang van het collectief. Deze spanning is ook altijd aanwezig als (beursgenoteerde) bedrijven samenwerken aan duurzame doelen zoals duurzaam produceren, bouwen, inkopen of bankieren. Wat is er voor nodig om bedrijven succesvol te verbinden aan een collectief duurzaam langetermijndoel?

Op basis van mijn ervaringen met verschillende MVO-coalities, heb ik wel enkele tips voor de vorming van een duurzame en impactvolle coalitie. En hieruit volgend een stemadvies.

Tip 1:

Zoek een bevlogen en innemende aanjager/trekker voor de coalitie. Geen autoritaire leider, maar een sympathieke verleider. Iemand die het voortouw neemt en tegelijk verbindt. Zoals Maria van der Heijden (MVO Nederland), Marie Louise Voors (Delta Lloyd, initiatiefnemer van de schuldeiserscoalitie) of Carola Wijdogen (NS, aanjager van de mobiliteitstransitie).

Tip 2:

Formuleer de gezamenlijke ambitie, het doel dat iedereen nastreeft, gebaseerd op gedeelde waarden, de gemeenschappelijke noemer. Leg die eventueel vast in een ethisch manifest.

Het gaat hier nadrukkelijk niet over gedeelde belangen. Die kunnen in een coalitie namelijk best uiteenlopen. Zo werken in de schuldeiserscoalitie concurrerende energiebedrijven, woningcorporaties, telecombedrijven en verzekeraars samen, omdat de gezamenlijke ambitie om probleemschulden aan te pakken het concurrentiebelang overstijgt.

Tip 3:

Vorm een coalitie van ‘motortjes’, mensen die (intrinsiek) gemotiveerd zijn en echt iets willen en kunnen bijdragen. Veel coalities zien er op papier fantastisch uit, maar blijken in de praktijk alleen te bestaan uit organisaties die hun naam hebben verbonden vanwege de status of het imago. Wees dus selectief! Liever een kleine, actieve coalitie zoals Platform Groene Netten, dan een grote passieve club, zoals de Klimaatcoalitie.

Tip 4:

Ga met elkaar in dialoog. Dat wil zeggen: benut de kennis en ervaring van de hele groep en verken samen de dilemma’s en kansen rond het gemeenschappelijke thema en doel, belicht vanuit verschillende invalshoeken. Erken daarbij de verschillende belangen, maar focus op de overeenkomsten en de mogelijkheden om elkaar te versterken. Dit vraagt om vertrouwen in elkaar en wederzijds respect. Als die ontbreken, gaat een coalitie niet werken.

Bovenstaande tips bieden geen garantie voor een geslaagde coalitie – het vraagt namelijk ook een heel goede organisatie en communicatie om de ‘motortjes’ draaiende en verbonden te houden –, maar ze vormen wel belangrijke randvoorwaarden voor een vruchtbare samenwerking tussen verschillende bedrijven aan een maatschappelijk doel.

Klimaatverandering

Gelden deze voorwaarden ook voor de vorming van een politieke coalitie? Ik denk van wel. Een verbindende formateur, een gezamenlijke ambitie op basis van gedeelde waarden, intrinsiek gemotiveerde partners die elkaar vertrouwen en respecteren én naar elkaar luisteren om te ontdekken waar ze elkaar kunnen versterken, zijn volgens mij ook de ingrediënten voor een geslaagde formatie, zeker als het om partijen gaat die verschillende – soms tegengestelde – belangen vertegenwoordigen.

Dit vraagt echter wel om een klimaatverandering. Van het politieke klimaat welteverstaan. Want in het huidige klimaat domineren de strijders (meestal mannen) in plaats van de verbinders (veelal vrouwen). De huidige politieke voormannen benadrukken in felle debatten de problemen en de onderlinge verschillen in plaats van dat ze de overeenkomsten benoemen en oplossingen aandragen. Niet bepaald de ideale omstandigheden voor goede politieke samenwerking.

Daarom is mijn stemadvies voor een duurzame politieke coalitie die de belangrijkste maatschappelijke problemen echt gaat aanpakken: kies partij voor verbinding en samenwerking en stem op een vrouw!

Femke Zwaal adviseert en begeleidt met ‘Spirit of the Age’ mensen en organisaties op het gebied van dialoog en samenwerking. Dit om de veerkracht die nodig is in deze tijd van grote maatschappelijke veranderingen te versterken.