[update] De Powerwall van Tesla, de Sonnenbatterie, de My Reserve van BMW en Solarwatt: introducties van batterijen om thuis zonnestroom op te slaan buitelen over elkaar heen de laatste tijd. Een nieuwe revolutie lijkt geboren: een thuisbatterij poetst niet alleen de slechte aansluiting weg tussen huishoudelijk stroomgebruik, vooral ‘s ochtends en ‘s avonds, en de piekproductie van zonnepanelen in de middag.
Je trekt ook een lange neus naar traditionele energiebedrijven en politiek. Dag hoge stroomprijs, ik haal het uit eigen batterij. Gerommel met de salderingsregeling? Het zal wel.
Veel bezitters van zonnepanelen zullen onrustig worden van alle hosanna berichten. Mis ik de boot? Had ik allang zo’n design batterij in huis moeten hebben? De werkelijkheid is weerbarstiger. Zoals elke revolutie, komt ook die van thuisbatterijen met horten en stoten tot stand. Tegelijk staan ze wel degelijk op het punt om mainstream te gaan.
Hoog tijd om de barometerstand rond batterijen op te nemen. Dit via vijf prangende vragen over hoe het werkt, wat het kost, wat de obstakels zijn en wanneer je serieus over de aanschaf van een batterij moet gaan nadenken.
Wat is het verschil tussen een on-grid, off-grid en hybride zonnesysteem?
In Nederland wordt het on-grid systeem verreweg het meest gebruikt. Zo’n systeem kan geen stroom opslaan: de geproduceerde zonnestroom die niet direct verbruikt wordt, gaat naar het electriciteitsnet. De huidige salderingsregeling zorgt dat die teruggeleverde kilowatturen een op een worden weggestreept tegen de KWh’s die je uit het net haalt als je zonnepanelen onvoldoende of geen stroom leveren. Dat klinkt logisch maar door de hoge energiebelasting op stroom voor particulieren, zo’n 70% van de totale prijs per KWh, is dit een onmisbare regeling voor on-grid systemen. Zonder saldering zouden particulieren voor elke teruggeleverde KWh 70% minder ontvangen dan ze voor elke ingekochte KWh betalen.
Het andere uiterste is een off-grid zonnesysteem, het systeem dat het meest beantwoordt aan het romantische beeld van autonome energievoorziening. Koppel die kabel in de grond maar los: we halen het allemaal van eigen dak en gebruiken de batterij om de plooien tussen gebruik en productie glad te strijken. In geval er geen stroomnet is, is dit zelfs de enige oplossing. Maar er kleven ook flinke nadelen aan. Als je batterij leeg is, heb je geen uitvluchtmogelijkheden meer. Aan de andere kant: als je batterij vol is, gaat de kostbare stroom die je daarna nog opwekt verloren.
Het hybride zonnesysteem combineert de voordelen van beide. Een batterij om zonnestroom in op te slaan voor later gebruik. Maar ook toegang tot het net voor de momenten dat verbruik hoger ligt dan waar de batterij in kan voorzien. Of voor de momenten dat de zonnepanelen nog stroom leveren terwijl de thuisbatterij vol is. In dat geval kunnen overvloedige KWh’s aan het net worden geleverd. In combinatie met energiemanagementsoftware kunnen eigenaars van batterijen verder profiteren van piek- en daltarieven, zoals inkoop en opslag van netstroom tijdens daluren.
Hoe werken thuisbatterijen?
Wat we in de volksmond een thuisbatterij noemen, is in feite een opslagsysteem met verschillende componenten. De belangrijkste zijn de batterij zelf, de batterijoplader /omvormer en de energiemanagementsoftware om opslag en energieverbruik zo efficiënt mogelijk te laten verlopen. Elk zonnesysteem is ook zonder opslag uitgerust met een omvormer die de gelijkstroom die panelen opwekken, omzet in de wisselstroom waar onze huishoudelijke apparaten op draaien. Als je stroom ook wilt kunnen opslaan, moet je in de meeste gevallen dus nog een extra omvormer toevoegen.
Alle bovengenoemde componenten zijn in verschillende combinaties verkrijgbaar. Voor de consument is het dus heel belangrijk dat hij weet welke componenten het product dat als ’thuisbatterij’ verkocht wordt precies bevat. Zo is de veelbesproken Powerwall van Tesla een batterij die zonder omvormer geleverd wordt. Dit geldt ook voor de MyReserve van Solarwatt. Hieronder de belangrijkste combinaties voor opslag waaruit consumenten kunnen kiezen.
Alles-in-één
Wil je nergens omkijken naar hebben? Verschillende producenten, zoals de Duitse bedrijven Sonnenbatterie en Bosch en het Koreaanse bedrijf Samsung, bieden een alles-in-één pakket. In een doos ter grootte van flinke paraplubak zit een hybride omvormer voor zowel panelen als batterij en ingebouwde batterijen. De opslagcapaciteit van die batterijen varieert. De lichtere versies kunnen zo’n 4 KWh aan stroom opslaan: net genoeg voor een flinke lading in de droogtrommel. De maximale capaciteit ligt rond de 15 KWh.
Omvormers in combinatie met losse batterijen
Ben je er niet vies van om zelf een beetje te puzzelen? Dan kun je kiezen voor twee aparte omvormers, of voor een hybride omvormer/oplader die werkt voor zowel de zonnepanelen als de batterijen. Vervolgens losse batterijen uitzoeken om er aan vast te koppelen, zoals Powerwall of andere merken die verkrijgbaar zijn, en het systeem is gereed. De losse batterijen variëren van 4KWh tot 10KWh per stuk en kunnen naar hartenlust gestapeld worden om de opslagcapaciteit te vergroten. Deze variant biedt dus meer flexibiliteit en is, zolang er twee aparte omvormers worden gebruikt, ook geschikter voor grote zonnesystemen en hoog intensief stroomverbruik. Het vergt wel meer installatiewerk.
Energiemanagement
De energiemanagementsoftware waar de meeste opslagsystemen mee uitgerust zijn, helpen consumenten om opgewekte stroom met maximaal (financieel) effect in te zetten. Bijvoorbeeld door huishoudelijke handelingen die veel stroom kosten, zoals wassen en drogen, automatisch overdag te laten plaatsvinden. Dat is het moment waarop je zonnepanelen de meeste stroom opwekken. Op die manier voorkom je dat je ‘s avonds zonnestroom te kort komt en misschien dure kilowatturen uit het net moet halen. Ook kun je je batterij overdag – als de stroomprijs het laagst is – opladen met stroom uit het publieke net.
De software helpt je verder om je energieverbruik in kaart te brengen en waar mogelijk naar beneden bij te stellen. Een laatste interessante mogelijkheid is om je stroom in je batterij te verhandelen als de vraag naar stroom groot is en je een goede prijs kunt ontvangen. Zo biedt Sonnenbatterie gebruikers in Duitsland de mogelijkheid om hun opgeslagen stroom gebundeld te verkopen.
Wat kost het, waar koop ik het en hoe lang gaat zo’n opslagsysteem mee?
Anders dan in een land als Duitsland, waar de terugleververgoeding van stroom voor particulieren met een zonnesysteem de laatste jaren drastisch is gedaald, hebben particulieren in Nederland nog weinig prikkels om in een opslagsysteem te investeren. Dat vertaalt zich ook in beschikbaarheid. Terwijl de Duitse consument uit een keur aan merken en opslagconfiguraties kan kiezen, kunnen Nederlanders eigenlijk alleen bij Eneco terecht.
Wat is het prijskaartje bij Eneco? Voor gemiddeld 7350 euro komt het bedrijf een Powerwall batterij met omvormer en aanverwante apparatuur bij je thuis installeren. Ook Solarwatt heeft aangekondigd dat ze haar MyReserve batterijen in ons land gaat aanbieden, maar het is nog onduidelijk wanneer en hoeveel dat kosten in combinatie met een omvormer en installatie.
Het is een stevig prijskaartje, zeker gezien het feit dat de batterijen een stuk korter meegaan dan de zonnepanelen, naar schatting tussen de 6 en 15jaar. Verder zal de effectiviteit van de batterij naar verloop van tijd afnemen, net als bij de telefoon of laptop. Hoe snel dat gaat is koffiedikkijken: veel van de batterijen zijn relatief kort op de markt.
Maar dit beeld kantelt razendsnel. Volgens verschillende inschattingen zal de prijs per KWh opgeslagen stroom met minimaal 10% per jaar zakken. Een rapport van Deutsche Bank rekent zelfs op dalingen van jaarlijks 20 tot 30%. Schaalvergroting, aangejaagd door bedrijven als Tesla, lijkt tot eenzelfde prijsimplosie te leiden als zich eerder op de markt voor zonnepanelen heeft voorgedaan.
In combinatie met het feit dat afbrokkeling van feed-in tarieven en fiscaal voordelige regelingen de consumptie van eigen zonnestroom financieel steeds aantrekkelijker maakt, leidt dit tot een sterke toename van de vraag naar opslag. Zo schat het onderzoeksbureau IHS in dat totale capaciteit van zonnesystemen met batterijopslag zal groeien van 200 megawatt in 2014 naar 3.5 gigawatt in 2018. En KPMG becijferde dat Britse bezitters van zonnepanelen die in 2017 batterijopslag aan hun systeem toevoegen, hun investering zes jaar later hebben terugverdiend.
Ik heb een zonnesysteem op mijn dak. Is de tijd gekomen om batterijen te kopen nu de salderingsregeling onder druk staat?
Het is nu misschien nog wat vroeg, maar het is onvermijdelijk dat het aanbod van opslagsystemen ook hier stormachtig zal groeien en bezitters van zonnesystemen en masse aan de batterijen gaan.
Naast prijsdalingen zal de toekomst van de salderingsregeling in belangrijke mate bepalen hoe snel dat gaat. Salderen gaat stoppen en wordt een terugleversbsidie. Hoe die er precies uit gaat zien is nog niet bekend.
Wanneer de bijl valt, zal de stroom die particulieren terugleveren potentieel in waarde zakken. Dat schept financiële ruimte om te investeren in opslag van je eigen zonnestroom: met elke KWh die je zelf gebruikt, spaar je immers de stroomprijs inclusief 70% belasting uit. Afhankelijk van de omvang van je systeem, kan dat voordeel oplopen tot vele honderden euro’s per jaar.
Ik overweeg om een zonnesysteem te kopen. Kan ik beter wachten tot batterijen goedkoper zijn?
Nee, dat is nergens voor nodig. Sterker nog, wie snel schakelt verzekert zich van een stevige periode waarin de huidige salderingsregeling nog onverminderd van kracht is. En hoewel je het natuurlijk nooit helemaal zeker weet, verwachten we dat dat de overgangsregeling na 2020 royaal zal zijn.
Bezitters van on grid-zonnesystemen kunnen verder elk moment besluiten om op het juiste moment een systeem voor opslag van zonnestroom aan hun zonnesysteem toe te voegen. Met de nieuwe generatie losse thuisbatterijen lijkt dat in sommige gevallen zelfs eenvoudiger te worden. Tot nu toe konden bezitters van een on-grid zonnesysteem niet om de aankoop van een extra batterij omvormer heen – naast de omvormer voor hun panelen – als ze opslag aan hun systeem wilden toevoegen.
Maar op haar website claimt Solarwatt dat haar batterijen aan alle bestaande omvormers van on-grid systemen kunnen worden gekoppeld en een extra batterij omvormer overbodig is. Ook bij de Sonnenbatterie is geen extra omvormer overbodig, al is dit wel omdat de Sonnenbatterie al standaard een ingebouwde omvormer heeft.
Roebyem Anders
Vice President & Global Brandmanager, Sungevity Nederland.
