De provincie is een politiek bedrijf. In opdracht van door burgers gekozen Provinciale Staten en Gedeputeerde Staten werk ik als programmaleider aan een circulaire economie. Het uiteindelijke doel van Gelderland is een afvalloze provincie in 2050. Best wel ambitieus. Gelderland kent immers geen centraal geleide economie. Bedrijven zullen zèlf stappen moeten zetten richting circulaire businessmodellen. De provincie kan hiervoor randvoorwaarden scheppen en hierbij een duwtje in de rug geven. Bijvoorbeeld door wegen aan te leggen met hergebruikte materialen, innovatie te bevorderen en waar mogelijk barrières weg te nemen. Bedrijven die afval willen gebruiken als een grondstof lopen in de praktijk soms aan tegen strikte afvalregels.
De circulaire economie biedt ook volop kansen. Gelderse bedrijven ontwikkelen met kennis uit Wageningen en Nijmegen alternatieve en hernieuwbare grondstoffen. Met Gelderse technologie en ondernemerschap winnen we nutriënten terug uit mest. Hierdoor besparen we op het gebruik van kunstmest waardoor we CO2 vermijden. Door middel van stoomexplosie maken we stugge hennepvezel zacht waardoor we het toe kunnen passen in de bouw en textielsector als alternatief voor katoen. Gras vervangt schaars oud papier voor de fabricage van kartonnen dozen. Gelderse bedrijven maken heerlijke eiwitrijke producten als alternatief voor vlees. Een geweldige groeimarkt met enorme impact op klimaat en CO2 uitstoot. De industrie wordt steeds ‘smarter’, maar ook steeds circulairder. Zo blijkt uit een studie van TNO onder 20 Gelderse bedrijven. Met de inzet van ICT en sensortechnologie worden allerlei nieuwe preventieve onderhoudsdiensten mogelijk. Dit zorgt ervoor dat apparaten tijdig worden vervangen en grondstoffen nog efficiënter worden gebruikt. Allemaal voorbeelden waar in de provincie Gelderland zo veel mogelijk circulair gewerkt wordt.
Next step
De provincie heeft bovenstaande mede mogelijk gemaakt. Met ruim 60 projecten hebben we de circulaire economie aangejaagd en reuring veroorzaakt. Lees hiervoor het jaarverslag ‘Weg met de wegwerpeconomie’. De circulaire economie in Gelderland staat op de kaart en is zichtbaar. Maar is het genoeg? Nee, voor een provincie-brede transitie van een wegwerpeconomie naar een kringloopeconomie moeten we meer impact veroorzaken. Het groepje circulaire koplopers moeten aangroeien tot een heus peloton. Is dit realistisch? Zeker. We zijn erin geslaagd om partijen bij elkaar te brengen en netwerken te smeden. Mooi voorbeeld is Circles, een netwerkorganisatie waarin nu 10 partijen (oa KiEMT, VNO-NCW en HAN) samen werken aan de circulaire economie. We steunen Nijmegen als EU Green Capital en organiseren een circulaire estafette om heel Gelderland met het circulaire virus te besmetten. De basis is gelegd, de beweging is in gang gezet. Wat is de volgende stap? Wat kan de provincie nog meer doen om nog meer impact te veroorzaken?
Meer impact: 5 knoppen
In het voorjaar hebben onze staten gedebatteerd over de circulaire economie *). De politiek is tevreden met de aanpak en de projecten, maar wil sneller en meer. Maar hoe kunnen we dit bereiken? Aan welke knoppen kan de provincie draaien?
Ten eerste door een bredere aanpak in ons beleid. Circulaire economie is geen exclusieve aangelegenheid van economen, maar vraagt een gezamenlijke inzet vanuit alle beleidsvelden. Circulaire economie gaat immers ook over circulair bouwen, kringlooplandbouw, duurzaam asfalt, vruchtbare bodem en schoon water. Grondstoffenefficiency en energiegebruik moeten een standaard onderdeel worden van overheidshandelen over de gehele breedte. In onze inkoop- en aanbestedingen dagen we de markt uit om met circulaire producten te komen. Op dit moment onderzoeken we bijvoorbeeld hoe we in een OV-concessie eisen kunnen stellen aan materiaalgebruik en hergebruik van materieel.
Ten tweede door een gerichtere selectie van projecten. Het Rijk is heel duidelijk; klimaatbeleid heeft prioriteit en een circulaire economie draagt bij aan het besparen van C02. Volgens TNO zelfs 10-40%. Deze impact zou dus ook bepalend moeten zijn bij de selectie en steun aan projecten. In plaats van 60 initiatieven rijp en groen, kunnen we toe naar een ‘evidence based’ portfolio met circa 10 grote projecten met aantoonbare impact op bedrijven, ketens, schaarse grondstoffen en CO2. Hiervoor is wel meer inzicht nodig in de grondstoffengebruik op product- en procesniveau en de impact in ketens.
Ten derde door te upcyclen. Waarom stoppen we zoveel tijd in recycling, terwijl de meeste winst te behalen is boven in de afval-pyramide? Afval voorkomen is immers beter dan genezen. We moeten up-cyclen in plaats van down-cyclen, bijvoorbeeld door meer aandacht voor circulair ontwerp. Een uitstekende aanzet zijn de zogeheten Circo tracks die momenteel door Rijkdienst Voor Ondernemingen (RVO) worden aangeboden. Ondernemers worden in een uitgekiende workshop aan het werk gezet en uitgedaagd om hun eigen producten opnieuw te ontwerpen, maar nu met oog op levensduur en materiaalgebruik. Dit levert steevast verrassende resultaten op.
Ten vierde door een verandering van consumptiepatronen. Door de teelt, ontwikkeling en het gebruik van plantaardige eiwitten worden in Gelderland alternatieven ontwikkeld voor vlees. Maar liefst een derde van alle proteïne bedrijven is gevestigd in Oost Nederland. Plantaardige eiwitten zijn een enorme groeimarkt, met een grote economie betekenis. Vleesproductie draagt bij aan de broeikasgassen. Wanneer we in plaats van vlees een dag in de week een plantaardige product eten is dit goed voor de Gelders economie en voor onze voetafdruk
Ten vijfde door samenwerking. Ketens stoppen niet bij de provinciegrenzen. Als we echt een alternatief willen bieden voor katoen, dan moeten we in Nederland een keten tot stand brengen van kleding inzamelen en -recycling (mechanisch en chemisch). De textielproductie zit nu in Azië, maar kan wellicht deels terug komen als we erin slagen om met onze mode brands een duurzame vraag te organiseren die we lokaal gaan produceren. In het Initiatief Dutch Circular Textile Valley werken branche, kennisinstellingen en regionale overheden samen om dit voor elkaar te boksen. Het initiatief is ook door het Rijk omarmt in de transitie-agenda Consumentengoederen.
Willem Huntink
Programmaleider Circulaire Economie, Provincie Gelderland
