Het Europese klimaatbeleid noemt grootschalige verbranding van biomassa in kolencentrales duurzaam. Daarover is al langer veel discussie. Veel minder bekend is dat de Europese honger naar houtpellets ten koste gaat van Amerikaanse bossen en hele, vooral arme en Zwarte, gemeenschappen te gronde richt.
De Amerikaanse nieuwszender CNN publiceerde een uitgebreide reportage die de totale vernietiging van de leefbaarheid in kleine gemeenschappen in beeld brengt. Naast het klimaat zijn zij de volgende slachtoffers van het omstreden EU duurzaamheidsbeleid.
In 2009 besloot de Europese Unie om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen en stimuleerde ze de lidstaten om over te schakelen van fossiele brandstoffen naar hernieuwbare energiebronnen. In haar richtlijn hernieuwbare energie (RED) classificeerde de EU biomassa als een hernieuwbare energiebron, vergelijkbaar met wind- en zonne-energie.
Als gevolg daarvan zette de richtlijn de nationale regeringen ertoe aan om biomassa te verbranden in plaats van steenkool. Dat joeg de vraag naar hout flink op. Als gevolg werd het Amerikaanse Zuiden Europa's belangrijkste bron van biomassa-import.
Milieuracisme
De gevolgen voor de arme Zwarte gemeenschappen die zwaar te lijden hebben onder de ontbossing en de pelletproductie voor Europa, worden nu door sommigen geclassificeerd als milieuracisme. De ontwikkeling is het directe gevolg van een grote maas in de Europese wet. Die laat toe dat hele, levende bomen als afval kunnen worden verwerkt.
Maar dat het kappen van bomen en het verbranden ervan voor energie een hernieuwbare energiebron is, voelt contra-intuïtief en in werkelijkheid is dat ook zo. Het verbranden van hout is minder efficiënt dan het verbranden van steenkool. Er komt veel meer koolstof vrij in de atmosfeer dan wordt gezegd. Bijna 800 wetenschappers schreven al in 2018 een brief aan het Europees Parlement, waarin ze leden aanspoorden om de huidige richtlijn te wijzigen. President Joe Biden en andere wereldleiders ontvingen eerder dit jaar een soortgelijke brief van honderden klimaatwetenschappers.
Zelfs als bossen opnieuw kunnen groeien, zal het gebruik van hout dat opzettelijk is geoogst voor verbranding, de CO2 in de atmosfeer verder doen toenemen en zo de opwarming gedurende tientallen jaren tot eeuwen laten doorgaan. Dat is zelfs zo wanneer hout steenkool, olie of aardgas vervangt, tonen onderzoeken aan. Brandend hout is inefficiënt en stoot daarom veel meer koolstof uit dan het verbranden van fossiele brandstoffen per kilowattuur geproduceerde elektriciteit, zo stellen de wetenschappers in de brief.
"Ik kan niets bedenken dat de natuur meer schade toebrengt dan bomen omhakken en verbranden", zegt William Moomaw, emeritus hoogleraar internationaal milieubeleid aan de Tufts University. Maar door hout te verbranden, kunnen Europese elektriciteitscentrales hun ecologische voetafdruk verkleinen - althans op papier. Ook het Nederlandse PBL houdt vol dat verbranden van biomassa nodig is om klimaatdoelen te halen.
De klimaatdenktank Sandbag (die nu Ember heet) zei al in 2019 dat de zwaar gesubsidieerde plannen om de CO2-uitstoot te verminderen, zouden resulteren in een "onthutsende" hoeveelheid bomenkap, waardoor bossen mogelijk sneller zouden worden vernietigd dan ze kunnen teruggroeien. Sandbag ontdekte dat voor de geplande omzetting van biomassa in Europa jaarlijks 36 miljoen ton houtpellets nodig zouden zijn, gelijk aan de totale huidige wereldwijde productie van houtpellets. Hiervoor zouden jaarlijks 2.700 vierkante kilometer bossen moeten worden gekapt, het equivalent van de helft van het Zwarte Woud in Duitsland.
De meeste houtpellets worden geïmporteerd uit de VS en Canada, "wat betekent dat er enorme extra milieukosten zijn bij het transporteren van het hout van de andere kant van de Atlantische Oceaan", zei de auteur van het rapport, Charles Moore in The Guardian.
De geplande omzetting van biomassa – met Finland, Duitsland en Nederland voorop – zou 67 miljoen ton koolstof in de atmosfeer uitstoten, die waarschijnlijk niet zal worden geresorbeerd door bomen te laten groeien gedurende de tijdschema's die relevant zijn om de doelstellingen van het klimaatakkoord van Parijs te halen, waarschuwde Sandbag.
In ruil daarvoor zouden de bosvretende elektriciteitscentrales minder dan 2% van de elektriciteitsbehoefte van de EU produceren. Dat is net zoveel als er elk jaar aan zonne- en windenergie in Europa bij wordt gebouwd.
"Het is onmogelijk om kolenbedrijven te geloven als ze beweren dat de omschakeling naar het verbranden van bossen goed zou kunnen zijn voor het klimaat", zei Moore.
Aanpassing EU biomassa beleid
De EU zal deze zomer haar richtlijn hernieuwbare energie herzien en zal naar verwachting de duurzaamheidscriteria voor biomassa aanpassen. Critici hopen dat ze de import van biomassa uit het buitenland zullen beperken en hele, levende bomen als "afvalproduct" zullen uitsluiten.
Maar een ontwerpdocument dat afgelopen voorjaar opdook, suggereert niet dat er substantiële veranderingen komen voor de Europese richtlijn.
Geen van de voorgestelde opties zou de twee belangrijkste problemen met biomassa aanpakken: het verbranden van hout voor energie is erger dan het verbranden van steenkool, en het kappen van bomen beschadigt ecosystemen en de biodiversiteit ernstig.
De Europese Commissie weigerde volgens CNN commentaar te geven op het ontwerp, maar bevestigde dat de herziene richtlijn op 14 juli zal worden gepubliceerd.
