Natuurlijk kent u het verhaal van Cervantes, waarin Don Quichote gezeten op zijn strijdros Rocinante met zijn hulp Sancho Panza ten strijde trekt. Metaforisch ziet hij herbergen aan voor kastelen, windmolens voor reuzen en een kudde schapen voor een leger. Cervantes verhaalt van een idealist die de wereld wil verbeteren, maar erachter komt dat niets is wat het lijkt.
De verhalen van Don Quichote zijn spreekwoordelijk in ons collectieve geheugen blijven hangen. Waarbij ‘tegen windmolens vechten’ uitgelegd wordt als proberen te veranderen wat niet te veranderen is, een ‘klap/slag van de molenwiek gehad hebben’ de betekenis heeft van in de war of gek zijn en een ‘Don Quichote’ iemand is die een hopeloze strijd levert.
We leven in een snel veranderende tijd waarbij nieuwe business modellen (NBMs) de rammelende concepten van de oude economie op zijn kop aan het zetten zijn. De energieke samenleving zit vol met mensen die hun strijdros zadelen en initiatief nemen. Zij kijken niet als makke schapen toe, maar gaan steeds verder in het leveren van een verregaande bijdrage aan de transitie die we als samenleving maken naar een nieuw tijdperk. Voor diegenen die in het oog van de orkaan zitten, valt het uiteraard nog niet op. Zij zien de initiatiefnemers nog als mensen die een klap van de molenwiek hebben gehad, als Don Quichote. Maar met nieuwkomers als Airbnb, Uber, Tony Chocolonely, Mud Jeans, Fair Phone, et cetera en de opkomst van lokale coöperaties is het de vraag voor wie Cervantes’ waarheid ‘niets is wat het lijkt’ nu geldt. Om met Rotmans te spreken: “we leven niet in een tijdperk van veranderingen, maar in een verandering van tijdperk”. Het is hopeloos om hiertegen strijd te leveren.
Initiatiefnemers voelen zich vaak Don Quichotes. Oude instituties lijken op herbergen. U lijkt welkom met uw nieuwe ideeën. Per slot van rekening draagt uw initiatief bij aan de participatiemaatschappij, dat het woord is van het jaar 2013. Fantastisch; u lost het probleem voor die instituties op en de overheid reageert door zich terug te trekken. Bovendien verzetten veel bedrijven zich nog. Ze weten zich vaak geen raad en gedragen zich dan als een kasteel, een vesting waar je ogenschijnlijk niet doorheen komt.
Hoe mooi leek het voornemen in het regeerakkoord handelingsruimte te geven aan de energieke samenleving als het gaat om de productie van duurzame energie. Hoe mooi leek de participatie paragraaf voor windprojecten, de voorgenomen sluiting van vijf kolencentrales en de CO2 reductie doelstelling. Helaas komt langzaam maar zeker Cervantes’ waarheid, ‘niets is wat het lijkt’ aan het licht. Terwijl de meeste mensen denken dat we met duurzame energie CO2 reduceren, zitten we met een niet functionerend emissiehandelssysteem waarbinnen iedere CO2 reductie weer teniet wordt gedaan.
De energiesector is dermate complex, dat als je iemand niet kunt overtuigen, je hem dan gemakkelijk kunt verwarren. De discussie over windmolens waait alle kanten op. Soms zijn het net de reuzen van Don Quichote. Het lijkt erop dat duurzame energie en CO2 reductie niet belangrijk gevonden wordt. Om de economische motor echter blijvend te laten draaien en het huidige welvaartsniveau in stand te houden, is een alternatief nodig. Dat snapt toch iedereen zou je denken? Daar hoef je geen klap van de molenwiek voor te hebben gehad, toch?
Een groeiend leger van actieve mensen uit de energieke maatschappij gaat het verschil maken met nieuwe business modellen! In Brabant wordt nu bijvoorbeeld het NBM ‘Sociaal Levende Wind’ uitgewerkt. Daar wordt gebouwd aan een unieke samenwerking tussen overheid, markt en samenleving, waarbij de molens in collectief eigendom zijn. Daarbinnen participeren burgers, lokale bedrijven en organisaties om de opbrengsten van de molens terug in de eigen lokale economie te laten vloeien.
Bent u nieuwsgierig hoe zo'n nieuw business model werkt? Zadel dan uw strijdros en kom op 13.11.14 naar de Domkerk in Utrecht naar het Symposium Nieuwe Business Modellen. Tijdens dit Symposium wordt het boek dat Jan Jonker schreef met 40 auteurs over Nieuwe Business Modellen ten doop gehouden. Lezers van Duurzaam Nieuws kunnen met korting naar dit Symposium. Indien U zich hier aanmeldt, krijgt u € 25,-- euro korting op de entreeprijs van € 195,--
Erik van den Oord en Martijn Messing