De natuur levert allerlei goederen en diensten die economische kansen bieden, zoals water, voedsel, bouwmaterialen en recreatiegebieden. Door de groeiende wereldbevolking en de stijgende welvaart staat dit ‘natuurlijk kapitaal’ echter onder druk. Ondernemers, maatschappelijke organisaties en overheden zoeken daarom naar wegen om ook in de toekomst te kunnen blijven profiteren van het natuurlijk kapitaal. Dit brengt innovaties op gang. Maar veel mogelijkheden blijven nog onbenut. Het is zaak om door te pakken.
Dit concludeert het PBL (Planbureau voor de Leefomgeving) in een vandaag verschenen studie ‘Natuurlijk Kapitaal: naar waarde geschat’. De afgelopen twee jaar heeft het PBL, op verzoek van het ministerie van Economische Zaken, in de praktijk verkend hoe de samenleving kan blijven profiteren van wat de natuur biedt, zonder dat dit ten koste gaat van de natuurlijke rijkdommen.
Mondiaal: natuurlijk kapitaal staat onder druk
“We use nature because it’s valuable, but we lose it because it’s free.” Mede dankzij deze uitspraak van TEEB-directeur Pavan Sukhdev* neemt de laatste jaren de aandacht voor de waarde van natuur, het natuurlijk kapitaal, en een duurzame benutting daarvan, toe. Dit natuurlijk kapitaal levert allerlei diensten, zogenaamde ecosysteemdiensten, zoals water, voedsel, schone lucht, energie, recreatie. Wereldwijd gaat 60% van de diensten achteruit. Problemen doen zich vooral voor bij de natuurlijke bodemvruchtbaarheid, natuurlijke plaagbestrijding en koolstofvastlegging. Dit kan leiden tot een tekort aan voedsel en water en tot inkomensdaling.
Duurzaam ondernemen om grondstoffen veilig te stellen
In Nederland is er een groeiend besef bij ondernemers dat duurzaam omgaan met natuur pure noodzaak is om ook in de toekomst zeker te zijn van de grondstoffen die nodig zijn voor de economische ontwikkeling. Zo hebben bedrijven in de cacaoketen sterk ingezet op certificering van de productie omdat de kwaliteit en de productiehoeveelheid tekort dreigden te schieten. Daarnaast zien ondernemers kansen om geld te verdienen met duurzame producten. Soms ook spelen idealistisch doelen mee. Zo is er een groeiende markt voor duurzaam, lokaal geproduceerd voedsel, waarbij ondernemers uit idealisme genoegen nemen met lagere opbrengsten.
Nederlandse natuur- en landschapsorganisaties zoeken tegelijkertijd naar nieuwe inkomstenbronnen en verbreding van draagvlak. Veel organisaties bieden daarom recreatieactiviteiten aan. Ook gebruiken ze het snoeiafval om energie uit biomassa van te maken. De nieuwe activiteiten mogen niet ten koste gaan van de biodiversiteit. In het beste geval neemt de biodiversiteit zelfs toe doordat de milieucondities in een gebied verbeteren.
Samen in een gebied duurzaam gebruik maken van de natuur
In Nederland is de ruimte schaars; veel partijen (burgers, gemeenten, waterschappen, maatschappelijke organisaties, bedrijven) willen iets in een gebied, ieder vanuit een eigen belang. Door samen te werken kunnen deze partijen duurzamer gebruik maken van het natuurlijk kapitaal dat een gebied rijk is. Zo werken in de Eems-Dollard provincie, waterschap, de landbouw en natuurorganisaties samen om een dubbele dijkzone aan te leggen die zorgt voor waterveiligheid. Dit gaat in combinatie met aquacultuur, recreatie, natuurontwikkeling en grondstoffenwinning. Ook in steden komen dit soort samenwerkverbanden voor: bijvoorbeeld om een stad te beschermen tegen de gevolgen van klimaatverandering.
Nog een weg te gaan
Uit de PBL-verkenning blijkt dat initiatieven waarbij natuur en economie elkaar versterken, innovaties op gang brengen. Slimmer omgaan met natuurlijke kapitaal zorgt voor maatschappelijke winst (meer baten, soms minder kosten). Maar er is nog een weg te gaan. Onder bedrijven, organisaties en overheden is het veel pionieren door koplopers; het is zeker nog geen gangbare praktijk. Het ontbreekt vaak aan kennis en bestaande regelgeving kan belemmerend zijn. Veel wet- en regelgeving is namelijk gericht op wat niet mag: hoe bescherm je natuur tegen overexploitatie. Minder bekend is hoe je het natuurlijk kapitaal kan beschermen en er tegelijkertijd economisch en maatschappelijk voordeel uit kunt halen, bijvoorbeeld door het duurzaam oogsten van grondstoffen of op een duurzame wijze onttrekken van drinkwater uit een gebied. Een duurzame verbinding tussen financieel en natuurlijk kapitaal is er dus nog niet, maar het fundament is gelegd. Voor de toekomst is het zaak de gesignaleerde belemmeringen aan te pakken. Alleen dan kunnen bedrijven, natuurorganisaties en burgers de kansen die er zijn voor bescherming én benutting verder uitbouwen.
