De wereldwijde vraag naar elektriciteit is in 2021 enorm gestegen. Daardoor ontstaan er spanningen op de belangrijkste markten, stijgen de prijzen naar ongekende niveaus en bereikt de uitstoot van de energiesector een recordhoogte.
Als er geen snellere structurele veranderingen in de sector plaatsvinden, zou de stijgende vraag naar elektriciteit in de komende drie jaar kunnen leiden tot extra marktvolatiliteit en aanhoudend hoge emissies, stelt een nieuw IEA-rapport.
Gedreven door het snelle economische herstel en extremere weersomstandigheden dan in 2020, waaronder een koudere dan gemiddelde winter, was de stijging van de wereldwijde elektriciteitsvraag met 6% vorig jaar de grootste procentuele stijging sinds 2010, toen de wereld herstelde van de wereldwijde financiële crisis. In absolute termen was de stijging van vorig jaar met meer dan 1 500 terawattuur de grootste ooit, volgens de januari 2022-editie van het halfjaarlijkse Elektriciteitsmarkt rapport van het IEA.
De sterke stijging van de vraag overtrof het vermogen van bronnen van elektriciteitsvoorziening om de vraag bij te houden in sommige belangrijke markten. Dat zorgde voor tekorten aan aardgas en steenkool, die leidden tot volatiele prijzen en negatieve effecten, met name in China, Europa en India. Ongeveer de helft van de wereldwijde groei van de elektriciteitsvraag vorig jaar vond plaats in China, waar de vraag met naar schatting 10% toenam. China en India hadden in de tweede helft van het jaar op bepaalde punten te maken met stroomstoringen door kolentekorten.
"Sterke pieken in de elektriciteitsprijzen in de afgelopen tijd hebben geleid tot problemen voor veel huishoudens en bedrijven over de hele wereld en dreigen een aanjager te worden van sociale en politieke spanningen", zegt IEA-directeur Fatih Birol. “Beleidsmakers zouden nu actie moeten ondernemen om de gevolgen voor de meest kwetsbaren te verzachten en de onderliggende oorzaken aan te pakken. Hogere investeringen in koolstofarme energietechnologieën, waaronder hernieuwbare energiebronnen, energie-efficiëntie en kernenergie - naast een uitbreiding van robuuste en slimme elektriciteitsnetwerken - kunnen ons helpen om uit de problemen van vandaag te komen."
De prijsindex van het IEA voor de belangrijkste groothandelsmarkten voor elektriciteit is bijna verdubbeld ten opzichte van 2020 en is 64% hoger dan het gemiddelde van 2016-2020. In Europa waren de gemiddelde groothandelsprijzen voor elektriciteit in het vierde kwartaal van 2021 meer dan vier keer het gemiddelde van 2015-2020. Naast Europa waren er ook scherpe prijsstijgingen in Japan en India, terwijl ze gematigder waren in de Verenigde Staten, waar de gasvoorziening minder verstoord was.
Kolenstroom +9%
Elektriciteit geproduceerd uit hernieuwbare bronnen groeide in 2021 met 6%, maar het was niet genoeg om de galopperende vraag bij te houden. De kolengestookte opwekking groeide met 9%, waarmee meer dan de helft van de toename van de vraag werd gedekt en een nieuwe recordpiek werd bereikt doordat de hoge aardgasprijzen leidden tot het overschakelen van gas naar kolen. Gasgestookte opwekking groeide met 2%, terwijl kernenergie met 3,5% steeg en bijna het niveau van 2019 bereikte. In totaal steeg de uitstoot van kooldioxide (CO2) door elektriciteitsopwekking met 7% en bereikte ook een recordhoogte, na een daling in de twee voorgaande jaren.
"De emissies van elektriciteit moeten tegen 2030 met 55% zijn gedaald om te voldoen aan ons netto nul-emissiescenario tegen 2050, maar bij gebrek aan belangrijke beleidsacties van regeringen, zullen die emissies de komende drie jaar rond hetzelfde niveau blijven", zei dokter Birol. "Dit laat niet alleen zien hoe ver we momenteel verwijderd zijn van een weg naar netto nul-emissies in 2050, maar het onderstreept ook de enorme veranderingen die nodig zijn voor de elektriciteitssector om zijn cruciale rol te vervullen bij het koolstofarm maken van het bredere energiesysteem."
Voor 2022-2024 verwacht het rapport dat de vraag naar elektriciteit gemiddeld met 2,7% per jaar zal groeien, hoewel de Covid-19-pandemie en de hoge energieprijzen enige onzekerheid met zich meebrengen. Hernieuwbare energiebronnen zullen naar verwachting met gemiddeld 8% per jaar groeien, waarmee ze in deze periode meer dan 90% van de groei van de netto vraag dekken. We verwachten dat de opwekking op kernenergie in dezelfde periode met 1% per jaar zal groeien.
Als gevolg van de vertragende groei van de vraag naar elektriciteit en de aanzienlijke toevoegingen aan hernieuwbare energiebronnen, zal de opwekking op basis van fossiele brandstoffen naar verwachting de komende jaren stagneren, waarbij de opwekking van kolen licht zal dalen. De gasgestookte opwekking groeit met ongeveer 1% per jaar.
