‘Dat je in interessante tijden mag leven’. Het zou een Chinese verwensing zijn, maar dat is nooit echt vastgesteld. Dat we in interessante tijden leven is daartegen wel een feit. Hoe interessant, wordt goed weergegeven door het WEF Global Risks Report, waarvan dit jaar de negende editie verscheen.
In de Global Risk rapportages geeft het World Economic Forum jaarlijks een overzicht van de belangrijkste bedreigingen voor de samenleving en het laat ook zien hoe die risico’s (of in elk geval de inschatting daarvan door de ingehuurde experts) van jaar tot jaar verschuiven.
De lijst voor 2014 ziet er als volgt uit:
1           Fiscale crisis in belangrijke economieën
2Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Structureel hoge werkloosheid
3Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Water crises
4Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Extreme inkomensongelijkheid
5Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Falend klimaatbeleid
6Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Toename van extreme weer en klimaatgerelateerde rampen
7Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Falend internationaal bestuur
8Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Voedselcrises
9           Failliet van een wereldwijde financiële instelling
10Â Â Â Â Â Â Fundamentele politieke en sociale onrust
Dat de inschatting van de experts weinig voorspellende waarde heeft waar het om timing van de risico’s gaat, laat de lage waardering van politieke onrust wel zien, tegenover de realiteit van Oekraïne, Israel, Syrië en Afghanistan.
Aan de andere kant valt de hoge inschatting van het risico van fiscale crises op. Dat komt voort uit de toenemende tekorten van overheden, die als gevolg belastingen moeten verhogen om aan hun verplichtingen te kunnen voldoen, en daarnaast tevens stevige bezuinigingen moeten doorvoeren. Het Griekse scenario, maar dan een schaal groter, waarbij een land of stuk gaat aan de alsmaar hogere rente die moet worden betaald op herfinanciering, of aan de overname van banken die stuk gaan aan de financiering van failliete landen.
Niet genoemd in het rapport, maar wel degelijk een bijkomend (maatschappelijk) risico is dat landen de grip op grote delen van belangrijke functies in de economie en maatschappij volledig kwijtraken. Dat kan doordat deze als gevolg van het financiële falen van de overheid geheel kunnen worden overgenomen door de industrie. Ofwel een gedwongen uitverkoop van wat tot nu toe nog niet geprivatiseerd was, met een volledige afhankelijkheid van winstgedreven exploitanten als gevolg.
Op zichzelf ziet de lijst van toprisico’s er al behoorlijk grimmig uit, maar de werkelijk angstaanjagende dreiging gaat uit van het achterliggende systeemrisico, dat alle afzonderlijke dreigingen verbindt. Wanneer het op een punt fout gaat, kan al snel een domino-effect ontstaan dat de ene na de andere desastreuze ontwikkeling in gang zet. Elke verstoring heeft invloed op het vertrouwen in de economie van consumenten, zakenmensen en bestuurders. Verstoring van de economie heeft direct effect op de stabiliteit van de maatschappij en op het vermogen van landen en bedrijven om crises te bestrijden. En elke fysieke verstoring zoals rampen en oorlog heeft rechtstreeks effect op zowel de economie als gevolg van schade en kosten, als op het vertrouwen van mensen.
Bovendien is de lijst nog lang niet kompleet en ontwikkelen een aantal van de genoemde risico’s zich op dit moment al tot concrete bedreigingen. Daarbij gaat het niet allen om de onrust in het Midden-Oosten en Oost Europa. Het weer wordt over de hele wereld merkbaar extremer. Ebola en resistentie tegen antibiotica bedreigen actief de gezondheid. Zware vervuiling treft grote delen van Azië. Nieuwe economische ballonnen worden opgepompt, doordat de lage rente beleggers naar steeds risicovoller investeringen duwt. Steeds meer oogsten dreigen te mislukken.
Het zal niemand verbazen dat er een direct verband bestaat tussen globalisering en de toenemende complexiteit van vitale systemen. Een logische vraag is dan waarom we dan nog steeds streven naar meer groei en naar grotere en ingewikkelder systemen waarvan we het gedrag niet kunnen voorspellen en waarvan we de gevolgen niet kunnen overzien. De geschiedenis is gevuld met voorbeelden van beschavingen die aan onbeheersbare complexiteit ten onder gingen. En dat zal ons niet overkomen?
Een verstandig mens piest niet tegen de wind in. Het World Economic Forum geeft duidelijk aan van welke kant de wind komt. Het zou er dan ook verstandig aan doen om zichzelf zo snel mogelijk overbodig te maken door alle betrokken partijen te helpen om de trend om te keren. Om te de-globaliseren, te regionaliseren en te lokaliseren. Om te helpen om lokaal te doen wat lokaal kan, en alleen die zaken globaal te regelen die echt niet anders kunnen. Dat zou nog eens risicobeheersing zijn. En een forse herverdeling van de winst.
Maar dat is waarschijnlijk niet helemaal de bedoeling van het Forum. Vorig jaar nog bevestigde Klaus Schwab als voorzitter van het WEF in het voorwoord van het rapport het streven tot herstel van vertrouwen en van groei. Zijn focus ligt dit jaar op samenwerking tussen wereldleiders. Misschien is dat een voorzichtig teken van begrip. Maar ondertussen gaan het WEF en de rest van de wereld nog wel wat interessantere tijden tegemoet.
Peter van Vliet
Vooruitgang. Dat is het probleem. De natuur is hard, en selecteerd. En wij, wij pikken dat niet zomaar , want wij kunnen zo ontzettend veel. Maar dat ik nu een ander zijn viagra in mijn drinkwater vinden moet…
@P.Lomito: Ja, overbevolking is een van de oorzaken van de huidige problemen. En nee, dat los je niet zomaar even op. Zelfs met de meest rigoureuze bevolkingspolitiek duurt het vele generaties voor dat we op een houdbaar niveau terug zijn. Bovendien creeer je dan een bijna onoverbrugbare periode van extreme vergrijzing. Je praat dan ook over een schijnoplossing. Gewoon op alle punten aanpakken en geen nutteloze discussies voeren, doorzetten op schaalverkleining. Daar gaat het om.
Ik zie vooral één probleem dat mondiaal opgelost moet worden: overbevolking. Alle andere problemen zijn afgeleiden van dit primaire probleem. Pogingen om secundaire problemen aan te pakken zijn dan ook gedoemd te mislukken als we niet eerst een antwoord willen geven op de vraag hoeveel mensen onze aarde aankan en daar naar gaan leven.
Er is een samenhang tussen de verschillende problemen. Die benoemen en oplossen leidt tot een echte verandering. Dat zou ook moeten leiden tot een nieuw evenwicht. Hierbij wordt de gecentraliseerde sociale macht terug gegeven aan de wijk/gemeente/regio/provincie/land/wereld(deel)samenleving. De mensen binnen die entiteiten moeten daarvoor wel weer, of soms voor het eerst, samen gaan leven. Enerzijds op wereldniveau, geen wereldoorlogen meer, ook niet mee dreigen, echt samen werken aan mondiale problemen. Anderzijds op wijkniveau; problemen moeten op een zo laag mogelijk niveau worden opgelost…
Dat vraagt om leiderschap dat zowel macro- als microafwegingen kan maken èn de samenhang daartussen ziet, afweegt en bewaakt. Competent, dienend leiderschap dus…binnen alle vormen van bestuur die er op dit moment bestaan…ga er maar aan staan…
Kan dat? Ik geloof het wel; je ziet wereldwijd allerlei bewegingen die op een grotere samenwerking aansturen. Al zijn er ook de omgekeerde bewegingen die, meestal gebaseerd op “angst voor het onbekende” tegen sturen. Bovendien zijn er de financieel belanghebbenden, die hun vermogen willen beschermen ipv het te laten meewerken aan de gemeenschap.
Het beste is praktisch aan de gang gaan. Wat is het “grootste” probleem en hoe pakken we dat op alle niveau’s waarop mensen al dan niet nauw samenleven aan?
Ik kies voor 5; falend klimaatbeleid. Wanneer we het wereldwijd eens kunnen worden lossen we en passant ook de andere problemen op. 6 en 3 zijn een direct gevolg, hoewel bij 3 ook een verdelingsprobleem komt kijken. Je maakt meteen een (goed!) begin met 7. Voor ontwikkelingslanden moet nadrukkelijk ook de focus naar 8 gaan; wie nu niet te eten heeft, heeft geen tijd om “grotere” problemen aan te pakken. Blijven de afgeleide problemen 1, 2, 4, 9 en 10. Omdat dit m.i. afgeleide problemen zijn kunnen ze bij het oplossen van 3, 5, 6, 7 en 8 als “collateral solution” worden meegenomen.
Tenslotte zou het helpen om niet in problemen te denken maar in oplossingen (niet in uitdagingen!). Het helpt misschien nog meer de problemen niet te vereenvoudigen tot een financieel probleem. Het zijn geen financiële problemen. Ook geen economische. De problemen 7, 6, 3, 8 en 5 zijn inderdaad problemen die gelukkig ook benoemd zijn en om een eigen oplossing vragen.
En nu er maar aan gaan staan. Wie doet mee?
Zeer raak stuk! Dank Peter.
Organisaties , ook of juist die die zichzelf overbodig zouden moeten maken, hebben de neiging te groeien. Mensen met de macht, staan die niet graag af…en er zijn steeds meer mensen die ‘gehoord’ willen worden, ook aan de top, of juist aan de ’top’…. en macht corrumpeert maar al te snel.
We krijgen te horen dat we niet zonder Europa kunnen en voor een deel (economische) zal dat best wel zo zijn om op te kunnen tegen andere ‘grotere’ eenheden. Af stappen van altijd maar groei en eindelijk eens te gaan voor duurzame, en minder stressvolle, consolidatie zit niet in ons Westers kapitalistisch denken of in dat van onze politici. We weten echter ook dat het met de democratie steeds droeviger gesteld is! Turkije is m.i. daarvan een soort Poetin verhaal aan het worden, de premier die niet meer herkozen kan worden…president is geworden en de macht niet meer wil afstaan is een opmaat voor….. (AtaTurk draait zich om in zijn graf) . Ook aan de rand van Europa…
Inmiddels zijn de uitgaven van alle Europese landen alleen maar gegroeid, ook van Nederland!!! De top (politiek, bedrijven, banken) lijkt niets geleerd te hebben van de crisis 2007/2008 en ‘stoomt’ gewoon door in schuldopbouw. Het wachten is inderdaad op die ene domino die valt en aangezien de route van de dominostenen door alle landen loopt….
Machtsdenken….Ego… Met de beloofde vermindering van regelgeving is het niet anders.
(Duurzame) ontwikkelingen in anders denken zullen m.i. alleen nog maar van onderop kunnen komen. Maar des te moeilijker mensen het krijgen, om rond te komen of om het geheel nog een beetje te kunnen snappen…des te zwaarder zal het worden die ontwikkeling door zetten.
De overheid en lagere -heden, organisaties, bedrijven draaien de (belasting, vaak verborgen…) duimschroeven alleen maar verder aan in een poging de zaken onder controle te houden.
Ik signaleer al veel langer een tendens om me heen dat men het (spuug) zat is, of begint te worden, allerlei regels, waar de ’top’ zich zelf niet aan houdt en toenemend onze belastinggelden spendeert om het eigen ego (en portemonnaie) te voeden, ook maar opzij te schuiven. Steeds meer ruilhandel, ruilen van diensten, ‘eigen geld’ in omloop brengen…de wens off grid te gaan wonen etc etc…Daar zal de overheid steeds minder vat gaan krijgen op ontwikkelingen en haar pad ook gaan trekken, want geld moet en wil ze zien van de gewone burgers (de deling tussen arm en rijk zet zich steeds verder door) om haar losbandige leven voort te kunnen zetten.
‘Navelstaren’ heeft zo ook zijn gevaren, maar een 360 graden blik houdt niemand vol als je zweet- of angsttranen in de ogen hebt.