Hoe je als burger de lokale politiek duurzamer maakt

Vier jaar geleden schreven we met een paar mensen in Breda een duurzaamheidmanifest ten behoeve van de gemeenteraadsverkiezingen. Een van ons werd lid van alle lokale politieke partijen en we hebben de partijen aangeboden te helpen met het schrijven van de duurzaamheidsparagrafen voor de partijprogramma’s.

Bij een stuk of 4 partijen hebben we aan tafel gezeten om onze ideeën te delen. Uiteindelijk zagen we in het collegeprogramma elementen terug. Dit jaar gaan we het weer doen. Vanuit het gezichtspunt van de burgerinitiatieven die met duurzaamheid bezig zijn en die inmiddels wat voor elkaar hebben gekregen. En het motto is: vieren wat is bereikt, geleerde lessen toepassen en versnellen!

Broedkamers

Speerpunten uit het eerste manifest waren: stel ‘broedkamers’ in waar ideeën van burgers kunnen ontkiemen en op haalbaarheid worden getoetst, stel een duurzaamheidsfonds in om die projecten vervolgens te realiseren, ga actief communiceren over de resultaten, pas de organisatie aan op het faciliteren en het ondersteunen van die burgerinitiatieven en focus daarbij op duurzame opwekking van energie.

De broedkamers zijn ingericht, er is een klimaatfonds (deels gevoed vanuit de winst van Windpark Hazeldonk) en er wordt (nog veel te weinig!) gecommuniceerd over de resultaten.

Zweet en tranen

Met vallen en opstaan (zonder bloed, maar wel met veel zweet en tranen) en met veel plezier en voldoening hebben initiatieven van burgers in Breda geleid tot bijvoorbeeld de ZonneWijde (7.000 panelen op braakliggend terrein), Zonneveste (1.000 panelen op het dak van de bibliotheek), Princenstroom (een paar honderd panelen in een postcoderoos op en meubelboulevard), Jeugdland Ulvenhout (een paar honderd panelen op een sportaccommodatie). Er is een Zonnebank in oprichting die kennis en ervaring die bij deze projecten is opgedaan ter beschikking stelt aan burgers die ook in actie willen komen. PakhuisB verbindt de veranderaars in de stad en initieert projecten, burgers participeren intussen in Windpark Hazeldonk en een duurzaamheidscentrum in de plaatselijke bibliotheek is in de maak.

In veel initiatieven speelt de lokale overheid een rol. Vraag aan de initiatiefnemers of het project ondanks of dankzij de gemeente is gerealiseerd en je zult meestal horen dat het allebei klopt. Er is inmiddels een heel boek te schrijven over de ervaringen over en weer en mijn beeld is dat we al botsend en schurend toch flinke stappen zetten. En dat is een groot compliment, zowel naar de initiatieven als naar de lokale overheid.

Windmolens financieren energietransitie

Provincie en gemeenten langs de A16 zijn inmiddels bezig om 30 tot 40 windturbines te ontwikkelen, waarbij met ontwikkelaars een deal is gesloten om een deel van het eigendomsrecht over te dragen aan de lokale gemeenschap. Met het geld dat dat oplevert wordt de energietransitie in de gemeenschappen rondom de molens verder aangejaagd. De projecten waarin burgers meedoen, worden daarmee snel groter.

Als je dit alles bij elkaar optelt, heb je het over investeringen van vele miljoenen. Burgers dragen inmiddels een flink steentje bij (we schatten in Breda nu al ruim 5 miljoen) en profiteren mee. De gemeenschap organiseert zich meer en meer en wordt een serieuze speler. Steeds meer mensen sluiten aan. En tegelijkertijd is er weerstand. Een deel van de mensen in de buurt van de A16 zit echt niet te wachten op de komst van 30 of 40 windmolens. En een deel van de mensen vindt de zonnepanelen op het dak van de buren oprecht lelijk. Versnellen en tegelijkertijd draagvlak houden en ontwikkelen is daarmee een belangrijke uitdaging voor de komende jaren.

Wat zijn nu speerpunten in het manifest voor de komende 4 jaar? Wat vragen we van de lokale politiek:

1. Meer vertrouwen, meer ruimte; lokale initiatieven ontwikkelen zich, vaak met een professionele kern die zich in de regio en landelijk steeds meer verbindt en kennis en ervaring deelt. Ze laten zien iets te kunnen en verdienen vertrouwen.
2. Organiseer vanuit de optiek van de gemeenschap. De lokale overheid redeneert en opereert nog steeds vanuit haar eigen rol, verantwoordelijkheid en tempo. Dat is op zich logisch, maar deze tijd vraagt om een faciliterende overheid die meer dienend is aan de gemeenschap.
3. Vergroot de middelen om te ontwikkelen (risicodragend aanjaaggeld), en breidt het klimaatfonds verder uit (revolverend tegen lage rente). Maak het makkelijker middelen uit die fondsen te krijgen en leg de besluitvorming buiten het ambtelijk apparaat in de gemeenschap, die natuurlijk via een goede governance verantwoording aflegt.
4. Stel capaciteit beschikbaar aan burgerinitiatieven om te helpen de initiatieven zich te ontplooien. Vanuit de bestaande coöperaties kan die kennis en ervaring worden ingebracht.

Het resultaat vieren

Ik zou het mooi vinden als in alle gemeenten lokale initiatieven komen met een manifest voor duurzaamheid. En vervolgens bij alle lokale partijen aanbieden te helpen met het schrijven van de duurzaamheidsparagraaf. Wij hebben over een paar weken de Bredase versie gereed en delen hem graag!

Derk Hueting is duurzaamheidsspinner en als burger/ZZP-er betrokken bij lokale en regionale duurzaamheidsprojecten zoals energie coöperatie BRES, de zonnebank, sociale participatie Wind langs de A16, duurzaamheidsknooppunt Breda en PakhuisB.