Illegale houtkap wordt meestal geassocieerd met corruptie. Het leidt tot slecht bosbeheer en heeft een hele reeks negatieve sociale en ecologische gevolgen, zoals het verlies van inkomsten voor de overheid en de aftakeling van habitats, waardoor bedreigde soorten uitsterven.

Vergelijking met bosinventaris

In Brazilië moeten houtkapbedrijven vooraf de autoriteiten informeren over de exacte hoeveelheid hout die in hun gebieden voor commerciële exploitatie beschikbaar is. Onderzoekers vergeleken 427 kapvergunningen die van 2012 tot 2017 waren uitgereikt in de deelstaat Pará – in het oosten van het Amazonegebied – met de nationale bosinventaris, een officiële databank die de hoeveelheid hout schat die beschikbaar is op bepaalde percelen.

Ze ontdekten dat de documenten in meer dan 70 procent van de gevallen niet klopten en dat de houtproducenten de gegevens hadden vervalst.

Grote verschillen

“We vonden grote verschillen tussen de houtvolumes in de bosbeheerplannen van de houtkapbedrijven en de officiële inventarisgegevens”, zegt agronoom Pedro Brancalion van de Universiteit van São Paulo, hoofdauteur van de studie, die in Science Advances is gepubliceerd.

“Gewoonlijk overschatten ze de aantallen. Op die manier kunnen ze extra hout exploiteren in gebieden waarvoor ze geen vergunning hebben en denken de autoriteiten dat het hout van goedgekeurde percelen komt.”

Grootste commerciële waarde

Volgens een rapport van het Instituut voor Mens en Milieu van de Amazone (Imazon) was 44 procent van het tropisch hout dat in 2015 en 2016 in Pará was gekapt, illegaal. Het kwam niet uit geautoriseerde gebieden maar uit kwetsbare zones zoals natuurgebieden of inheemse reservaten.

Veldexpedities bevestigden dat de ingediende documentatie vals was. De identificatie van de bomen bleek met opzet onjuist te zijn. “Het lijkt geen toeval dat de soorten waarvan de volumes regelmatig werden overschat door de houthakkers precies die met de grootste commerciële waarde zijn.”

Het meest opvallende voorbeeld is de ipê, een houtsoort die in veel landen vaak in de bouw wordt gebruikt. “Het bijkomende volume ipê dat door onjuiste identificatie wordt verkregen, kan worden gebruikt om ipê van illegale oorsprong te maskeren”, schrijven de auteurs in het artikel.

Meer fraude dan gedacht

Volgens een rapport dat Greenpeace in maart publiceerde, komt deze fraude veel vaker voor dan eerder werd gedacht. Een ander rapport, gepubliceerd door Interpol en het VN-Milieuprogramma, schat dat 15 tot 30 procent van het volume van het wereldwijd verkochte hout illegaal wordt verkregen. In tropische landen variëren deze cijfers tussen 50 en 90 procent. Het Amazonegebied, Centraal-Afrika en Zuidoost-Azië zijn de regio's waar de overgrote meerderheid van de gevallen van illegale houtkap geconcentreerd zijn.

Biologe Joice Ferreira, die in het Amazonegebied voor Embrapa werkt, het agronomisch onderzoekscentrum van de Braziliaanse overheid, is enthousiast over de studie. “Dit is de eerste keer dat een onderzoek analyseert in hoeverre de illegale houtkap het kwetsbare milieubeheer in de regio verder kan bedreigen.”

200.000 voetbalvelden

Officiële gegevens uit 2012 laten zien dat Brazilië aanzienlijke vooruitgang heeft geboekt bij het terugdringen van ontbossing. Maar recente evaluaties geven aan dat deze trend is gekeerd. Volgens Imazon bereikte de ontbossing in het Amazonegebied in juni 2018 zijn hoogste piek in tien jaar: 1169 vierkante kilometer, een gebied dat overeenkomt met bijna 200.000 voetbalvelden.

Bosdegradatie, waarvan illegale houtkap een onderdeel is, neemt ook toe.“Illegale houtkap is een ernstige bedreiging voor de biodiversiteit”, schreef Ferreira in een artikel dat in 2016 in Nature werd gepubliceerd. In tegenstelling tot bij ontbossing, blijft bij onverantwoorde houtkap nog steeds het grootste deel van het bos overeind maar worden zijn ecologische functies beperkt.

Eenvoudige software

“De illegale procedures die in het onderzoek worden genoemd, komen vaak voor in verschillende regio's van het Amazonewoud”, bevestigt ingenieur André Vianna van het Instituut voor Behoud en Duurzame Ontwikkeling van het Amazonegebied. Volgens hem kan men dit probleem het beste aanpakken met technologie en goed beheer.

Brancalion heeft een suggestie in dat verband: “Wat we nodig hebben, zijn slimmere autorisatieprocessen. Met eenvoudige software, gebaseerd op gegevens uit nationale bosinventarissen, zou men gemakkelijk kunnen achterhalen of de informatie die door houtkappers wordt verstrekt, juist of verdacht is.”

Papieren documentatie

Momenteel is alle documentatie die door de houtkappers wordt verstrekt en door de milieudiensten van Pará wordt geëvalueerd, van papier, waardoor ze precisie, consistentie en gestandaardiseerde terminologie mist.

De Braziliaanse systemen om milieuwetten af te dwingen zijn nog steeds zwak. In Pará heeft het ministerie van Milieu minder dan 60 werknemers ter beschikking. Een deel daarvan is verantwoordelijk is voor het toezicht op een gebied dat even groot is als Peru. Volgens Brancalion “is illegaal kappen uiteindelijk een kwestie van bestuur.”