De energie-intensieve industrie in Europa heeft tussen 2008 en 2019 ongeveer € 50 miljard verdiend als gevolg van de gratis toewijzing van emissierechten in het kader van het Europese emissiehandelssysteem (EU ETS). De bevindingen in het rapport van adviesbureau CE Delft benadrukken de noodzaak om een einde te maken aan dit marktfalen, nu de EU-regels voor het emissiehandelssysteem worden herzien.
De sectoren die het meest profiteren van de gratis emissierechten zijn ijzer en staal, raffinaderijen, cement en petrochemie.
Het rapport heeft betrekking op 18 EU-landen en het Verenigd Koninkrijk. De grootste winsten werden behaald in Duitsland, Frankrijk, Italië en Spanje. Maar ook in Nederland profiteerde de industrie onder het emissiehandelssysteem, met name de ijzer en staalsector, raffinaderijen, petrochemie.
Het rapport identificeert drie manieren waarop de industrie tussen 2008 en 2019 in totaal tot zeker € 50 miljard heeft geprofiteerd van de emissiehandel:
- Bedrijven rekenden de “kosten” van de gratis verkregen emissierechten door in de productprijs, betaald door de eindgebruiker. Dit zie je bijvoorbeeld in de ijzer- en staalsector (12-16 miljard euro) en raffinaderijen (7-12 miljard euro);
- Bedrijven kregen te veel gratis emissierechten toegekend die ze met winst op de koolstofmarkt konden verkopen. Dit geldt voor o.a. de cementsector (€ 3,1 miljard) en petrochemische sector (€ 600 miljoen);
- Bedrijven kochten goedkopere rechten van internationale compensatieprojecten (Certified Emission Reduction, tot 2020) om aan hun doelstellingen te voldoen en konden de resterende gratis emissierechten met winst op de markt verkopen. Bijvoorbeeld in de ijzer- en staalsector (€ 850 miljoen), raffinaderijen (€ 630 miljoen) en cement (€ 610 miljoen).
De energie-intensieve industrieën krijgen hun emissierechten grotendeels gratis, omdat de bedrijven beweren dat ze concurrentienadeel ondervinden door de koolstofmarkt. Het rapport laat echter zien dat de miljarden aan onverwachte winsten - die worden gegenereerd als gevolg van het gratis toewijzen van emissierechten - juist een aanzienlijk economisch voordeel zijn voor deze vervuilende industrieën.
Het rapport laat bovendien zien dat de meeste industriële sectoren ten minste een deel van de ‘kosten’ van de gratis emissierechten doorberekenen in hun productprijzen, waarmee ze extra winsten genereren.
Sander de Bruyn, senior econoom bij CE Delft en hoofdauteur van het rapport: “De gratis toewijzing van emissierechten heeft bedrijven in de eerste jaren van het EU ETS geholpen om te wennen aan CO2-handel. Op de lange termijn heeft het echter belangrijke nadelen: het dempt het prijssignaal voor koolstofarme investeringen, leidt tot prijsstijgingen van producten ten koste van de Europese consumenten en het is niet volledig effectief in het voorkomen van koolstoflekkage.”
Aanpassen van EU-regels
De EU-regels voor emissiehandel zullen deze zomer worden herzien als onderdeel van het energie- en klimaat beleidspakket “Fit for 55”. Als onderdeel van de EU Green Deal overweegt de Europese Commissie een Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) als alternatief voor de bestaande koolstoflekkage maatregelen onder het EU-ETS. Een CBAM die de gratis emissierechten vervangt, zou het einde betekenen van de extra winsten. Een CBAM naast gratis het uitdelen van gratis emissierechten zou een dubbele bescherming betekenen van de Europese industrie, met nog grotere winsten ten gevolg.
Geen CO2-kosten, betekent weinig tot geen financiële prikkel om efficiënter te produceren of te investeren in baanbrekende technologieën. De gratis toewijzingen aan de energie-intensieve industrie staat bovendien in schril contrast met de energiesector – die betaalt sinds 2013 voor al zijn emissierechten en heeft de afgelopen jaren de uitstoot aanzienlijk gereduceerd. Tegelijkertijd is de vervuiling door de zware industrie gestagneerd en de CO2-uitstoot zal volgens de huidige regels de komende tien jaar naar verwachting nauwelijks afnemen.
Kirsten Sleven, directeur WISE: “Het is onacceptabel dat midden in een klimaatcrisis grote vervuilers worden beloond, terwijl hun de CO2-uitstoot grotendeels is gestagneerd. De EU laat grote vervuilers niet betalen, maar heeft hen in staat gesteld winst te maken met het systeem. Hoog tijd dat we dit marktfalen corrigeren. EU-lidstaten moeten een einde maken aan het uitdelen van gratis emissierechten en de misgelopen veilingopbrengsten gebruiken voor investeringen in maatregelen die de klimaatdoelen dichterbij brengen.”
