Sinds 2013 ben ik als consultant betrokken bij Grow Movement, een Britse organisatie die actief is in de ondersteuning van ondernemers in Oeganda, Rwanda en Malawi. Voor mij betekent dit een terugkeer naar een regio waar ik vaak met plezier heb gewerkt, maar tegenwoordig is het mogelijk te werken via Skype en What’s App.
In 2014 kreeg ik het verzoek om een ondernemer in Rwanda te helpen met zijn projectplan. Jean Claude Ntakirutimana is een gepassioneerde sociale ondernemer en hij was al enige tijd actief in het organiseren van afvalverzameling en -verwerking uit de minder gegoede buurten van Kigali.
Jean Claude kwam op het idee om zich o.a. te richten op e-waste (ICT afval) recycling om van gebruikte computers weer bruikbare computers te maken en die in te zetten in onderwijs en het MKB in rurale gebieden. Bijkomende voordelen zijn dat de apparatuur niet wordt verbrand – waarbij veel toxische stoffen vrijkomen die een ernstig gevaar vormen voor volksgezondheid en natuur – , maar ook dat er dan geen sprake is van onnodige kapitaalvernietiging. Veel materiaal kan hergebruikt worden.
Met Jean Claude zijn we gaan onderzoeken hoe we dit het beste konden aanpakken en hebben we een bedrijfsplan opgesteld voor onze potentiële sponsor FONERWA op basis van het WEconomy principe – samen waarde creëren. De analyse van belanghebbenden en hun (mogelijke) rol hielp ons ook buiten de gebaande paden te denken. In eerste instantie denk je voor financiering aan donorgelden (en dat hebben we ook geprobeerd), maar gaandeweg hebben we steeds meer het bedrijfsleven opgezocht om ons te helpen en veel bedrijven waren daartoe bereid. Via Tegenlicht van de VPRO kwamen we terecht bij Joost de Kluijver en Reinhardt Smit van Closing the Loop uit. Closing the Loop zamelt gebruikte mobiele telefoons in die volledig gerecycled kunnen worden. Zo konden ook wij inkomsten genereren.
Wist u dat een half jaar oude telefoon vaak minder marktwaarde heeft dan grondstofwaarde? In één ton mobieltjes zit net zo veel goud als in zestig ton steen uit een goudmijn. Daarnaast zitten er vele zeldzame metalen in. Door de inzameling van mobieltjes kwam er een nieuwe inkomstenstroom op gang. We konden ook verder nadenken over de toekomst van het project; moesten we ons nog wel op computers richten die netspanning nodig hebben? Inmiddels zijn we ons meer gaan richten op mobiele apparaten zoals tablets en smartphones en laptops. Alles op te laden met zonnepanelen.
Zouden mobiele oplossingen met zonnepanelen niet meer toekomst hebben? Hoe kunnen deze apparaten het beste in een rurale omgeving worden ingezet? We bleven ook nog steeds met een begrotings- en kennisgat zitten. Onze groep stakeholders konden we gelukkig steeds verder uitbreiden. HP haakte aan en gaf juridisch advies en uiteindelijk werd Jean Claude geselecteerd om naar een VN conferentie over e-waste te komen in Nairobi. Dankzij een crowdfunding campagne in Nederland hadden we het vliegticket naar Nairobi vrij snel bij elkaar en kon Jean Claude naar de conferentie.
Jean Claude in Kenia
Dit was van belang om te netwerken. Juist in de opbouwfase van de onderneming is kennis en ervaring nodig is. Trots kwam Jean Claude uit Kenia terug met een certificaat.
Hierna zijn we weer een stap verder gegaan. We hebben een website gebouwd en er kwam belangrijk bezoek uit Nederland. Het Fairphone team kwam op bezoek, waar we heel trots op waren.
We zijn nog niet klaar en hebben contacten met FONERWA (UK) Business in Development (NL), the Pollination Project (USA), Stichting Doen (NL). Bovendien hebben we vele andere organisaties aangeschreven om te helpen met de financiering. Het gaat ons nu nog te langzaam, maar er is een enorm momentum ontstaan. Kigali staat nu mede dankzij Kigali Sanitation en alle betrokken stakeholders op de kaart. Rwanda zet flink in op ecologie, recycling en educatie. Dit zijn nu precies de aandachtsgebieden waar Kigali Sanitation actief in is. Bovendien levert het project ook nog eens vele banen op, zowel aan de onderkant van de markt alsook geschoolde banen.
De les die ik geleerd heb van dit uitdagende project
Wat voor mij duidelijk is geworden is dat ‘het identificeren van belanghebbenden en echt samen werken met al deze partijen een sleutel is tot succes. Ik heb dit principe nu een aantal keren ook in commerciële projecten in Nederland kunnen gebruiken. Het draagt bij tot respect voor mens en milieu, maar bovenal tot een Wij-gevoel ‘we doen het samen’ en dát geeft ongekend veel voldoening.
Wouter Verster
Wouter Verster heeft als co-auteur meegeschreven aan Nieuwe Business Modellen; Samen Werken aan Waardecreatie (2014). Hij heeft een financiële achtergrond, maar is er van overtuigd dat bij de analyse van bedrijfsmodellen milieu- en sociale effecten moeten worden meegenomen.
