Ik ben geen Greta Thunberg, maar eigenlijk toch wel, want ik kan mijn boosheid niet bedwingen bij het zien van Nieuwsuur van 11 juli. In één uitzending komt klimaatonderzoeker Geert Jan van Oldenborgh aan het woord en nog geen kwartier later worden de activiteiten van tycoon Richard Branson belicht.
De laatste bereikt die dag met zijn raketvliegtuig Unity de ruimte. Na zijn vlucht staat hij als een kleine jongen te stuiteren van enthousiasme omdat hij gedurende 4 minuten de aarde van buiten de dampkring heeft mogen aanschouwen. Volgend jaar al geeft hij 600 mensen die een kwart miljoen dollar hebben neergeteld de gelegenheid hetzelfde te doen. Ruimtetoerisme! Met alle vervuiling van dien!
Op 20 juli volgde de in totaal 10 minuten durende ruimtevlucht van zijn ‘concurrent’ Jeff Bezos. Ook Blue Origin, het ruimtevaartbedrijf van deze rijkste man van de aarde, gaat commerciële vluchten verzorgen. Als laatste gaat dan nog Elon Musk (Tesla) zijn ruimtereis maken.
De werkelijke kosten
Maar wie betaalt deze vluchten nou werkelijk? Niet Branson, Bezos en Musk en niet de toekomstige ruimtetoeristen. Die besteden het geld, dat geïnvesteerd zou kunnen worden in maatregelen om onze destructieve invloed op het milieu te beperken, aan een enorm vervuilende kick. Degenen die echt betalen zijn wij en vooral onze kinderen en kleinkinderen die de aarde steeds warmer zullen zien worden. Mensen die niet de middelen hebben om een airco aan te schaffen en niet in het zwembad van hun buitenhuis verkoeling kunnen zoeken. Het zijn de mensen die nu in Zuid Limburg het Maaswater hun huizen in zien spoelen. Het zijn de Amerikanen die na de Canadezen geconfronteerd worden met temperaturen van over de 50 graden Celsius. Zij zien het zeewier en schelpen ‘verbranden’ in het water.
Van Oldenborgh voorspelt voor de toekomst niet veel positiefs. Rampen zullen zich in sneller tempo gaan voltrekken. Ik hoef geen voorbeelden te noemen, maar alarmerend is een artikel in de Volkskrant van 14 juli waarin staat dat een deel van het door de mens verwoeste Amazonegebied nu zelfs meer CO2 uitstoot dan opneemt! Een ramp die zich in stilte voltrekt. We moeten nú handelen om nog erger te voorkomen. Uiteraard besef ik dat ik Branson, Bezos en Musk niet de zwarte piet kan toeschuiven. Maar ik word boos over zoveel kortzichtigheid in combinatie met zoveel rijkdom waarmee zoveel goeds gedaan zou kunnen worden.
Rijk van belastingontduiking
Extra schrijnend is het feit dat het drietal deze enorme rijkdom heeft kunnen vergaren omdat zij óf belasting ontduiken óf simpelweg niet aangeslagen worden door de overheid. Hun ruimtevaart-ondernemingen zijn ongeveer 5,2 miljard dollar (Virgin van Branson), 210 miljard dollar (Blue Origin van Bezos) en 162 miljard dollar (SpaceX van Musk) waard. Dus ook de financiering van hun activiteiten ligt bij de gewone man die hun wapenfeiten gepresenteerd krijgt als hun eigen verdiensten.
Bewustwording
Te oordelen naar de nieuwsberichten lijken de woorden van koning Louis XV van Frankrijk – Après nous le déluge (na mij de zondvloed) – steeds meer gemeengoed te worden. Natuurlijk deugen de meeste mensen. Maar bij sommigen lijkt verharding en extremisme te ontstaan. De middelen worden schaarser, de vooruitzichten onheilspellender. Een kat in het nauw maakt rare sprongen, zoals in het geval van de genoemde heren die nietsontziend hun eigenbelang najagen. De neiging tot nationalisme, tot het gaan voor alleen de eigen groep, voor wat op ons lijkt en bij ons hoort, is nog zo’n voorbeeld. Terwijl we nu meer dan ooit een beweging naar gezamenlijkheid en inclusiviteit nodig hebben. Klimaatverandering kent geen grenzen en raakt iedereen, in toenemende mate. De moed zinkt mij soms in de schoenen. Hoe kunnen we ons allemáál bewust worden van de urgentie van het probleem? Hoe kunnen we overheden laten inzien dat de opwarming van de aarde onze allereerste prioriteit moet zijn, dat klimaatverandering minstens zo urgent is als corona, omdat ons voortbestaan ermee staat of valt? Hebben we eerst allemaal een door water of brand geruïneerd huis nodig voor onze ogen opengaan?
Zorg voor onszelf
Onze kinderen al vroeg bewust maken van de noodzaak te leven als onderdeel van onze leefomgeving in plaats van als gebruiker? Goed idee. Vraag is of zij vroeg genoeg volwassen zijn om hun bewustzijn in praktijk te kunnen brengen. Vraag is ook of zij de hoge plaatsen kunnen verwerven vanwaar zij hun macht ten goede kunnen aanwenden en of zij op weg daarnaartoe hun idealen vast kunnen houden.
Overheden, bedrijven en mensen als Branson, Bezos en Musk dienen nu de handen ineen te slaan om zich te storten op onderzoek naar alternatieve energiebronnen. Naar mogelijkheden om CO2-uitstoot in te perken of CO2 af te vangen. Als Branson een vijfde van zijn budget uitbesteedt kunnen we hier in Nederland een jaar lang werken aan dijkversterking. Met 20 miljard - een tiende van zijn middelen - zou Bezos belangrijk kunnen bijdragen aan het onderzoek naar de mogelijkheden van kernfusie.
Wat zou het prachtig zijn de neuzen dezelfde kant op te zien gaan en mensen samen te zien werken aan alternatieven. Niet vanuit wanhoop, maar vanuit een diepgevoelde liefde voor de natuur, vanuit de behoefte bij te dragen aan de balans en het evenwicht die daarin heersen. En vanuit het besef dat zorg voor onze leefomgeving uiteindelijk zorg voor onszelf is, omdat alles samenhangt en interafhankelijk is. Wat daarvoor nodig is, is een eigenschap waar genoemde heren helaas nog niet over beschikken; rijkdom vanbinnen.
Overview Effect
Ik kies ervoor te blijven geloven in het nut van onze individuele bijdrage, soberder en bewuster leven, als onderdeel van onze leefomgeving. Als de gewone man, wij allen, jij en ik dit doen en dit uitdragen kunnen we misschien onze overheden en CEO’s bewegen naar het samenwerken aan internationale doelen. Het idee dat ook wij een verschil kunnen maken geeft meer kracht dan het uitschreeuwen van mijn verontwaardiging over de weinig doordachte en destructieve activiteiten van de Bezossen, Bransons en Musks van deze wereld. En het is eerlijker, omdat ook ik nog steeds autorijd.
Ondertussen wens ik de astronauten een behouden vaart, in de hoop dat zij allen, ook de jonge Nederlander Oliver Daemen - die volgende week met Bezos meevliegt - bevangen wordt door het Overview Effect. Hij zal de aarde kunnen aanschouwen als een blauwgroen oplichtende planeet in de verder donkere kille ruimte. Dit schijnt te leiden tot het overweldigende gevoel zorg te willen dragen voor die kwetsbare bol die ons enige thuis is. Zorg die we goed kunnen gebruiken en die wat mij betreft vervolgens mag leiden tot het onmiddellijk afschaffen van commerciële ruimtevluchten.
Mariska van Doorn
