Afgelopen week presenteerden oliemaatschappijen BP, Chevron, ExxonMobil en Shell winstdalingen van 40 tot 70 procent. Ze verwezen naar de sterk gedaalde olieprijs, maar hier is meer aan de hand.
De energiewereld verandert snel. Elektriciteitsmaatschappijen gingen de oliemaatschappijen al voor en zijn in een tredmolen van grote veranderingen geraakt. De opkomst van thuisopwekking en grootschalige duurzame energieopwekking hebben geleid tot een overaanbod van elektriciteit. Gascentrales worden gesloten of in de mottenballen gezet en bedrijven stellen scherpere doelen voor groene energie. Te laat reagerende energiebedrijven die verzuimd hebben te investeren in de energietransitie worden geconfronteerd met oplopende verliezen.
Iets soortgelijks staat oliemaatschappijen te wachten. De olieprijs is gekelderd tot onder niveaus van tien jaar geleden en zal daar volgens deskundigen de komende jaren blijven. Stijgende kosten van winning van olie en gas zetten de marges verder onder druk. Tegelijk is de afboeking van 'stranded assets' begonnen, het afschrijven van olievoorraden die niet meer rendabel te winnen zijn. Dit wordt nog eens versterkt wanneer CO2-uitstoot serieus begrensd en beprijsd gaat worden.
Verouderde bedrijfsmodellen
Intussen krijgt de transitie naar duurzame energie vaart. Gebouwen worden op steeds grotere schaal verduurzaamd en energie-neutraal. De investeringen van industrieën in energiebesparing en duurzame energieopwekking stijgen. Terwijl elektrisch rijden dicht tegen een doorbraak zit, zijn zogenaamde solar fuels in ontwikkeling zodat ook vliegtuigen in de toekomst op schone energie kunnen vliegen. Het gevolg is een daling van de vraag naar fossiele brandstoffen die wel eens sneller kan gaan dan waar oliemaatschappijen nu vanuit gaan.
Nog altijd teert de sector op verouderde bedrijfsmodellen gebaseerd op het leeghalen van natuurlijke bronnen met grote milieugevolgen. Maar de wereld verandert snel. Niet alleen zijn makkelijk winbare bronnen inmiddels leeggeraakt. Ook de opvattingen bij publiek en (pensioen)beleggers veranderen. We zien dat in de verontwaardiging over olie- en gasboringen in kwetsbare natuurgebieden en in de toegenomen bezorgdheid over klimaatverandering. De oliesector blijft echter vasthouden aan het oude. Bij bedrijven als Kodak en Nokia hebben we gezien waar dit toe kan leiden.
Een voorbeeld is Shell dat dit voorjaar een bod deed van 64 miljard euro op gasbedrijf BG en daarmee groot inzet op een toekomst van fossiele brandstoffen en gas in het bijzonder. De vraag is of zij hiermee niet een veel te grote gok neemt op de toekomst die zij nog altijd als fossiel ziet. Daar komt bij dat LNG, vloeibaar gemaakt gas dat het hoofdproduct is van BG, het milieu bijna net zoveel belast als andere brandstoffen, wanneer de hele keten van winning, verwerking, transport en verbranding wordt beschouwd. Met een overstap door Shell van olie op gas schiet het milieu dus weinig op.
Nieuwe werkelijkheid
In plaats van wegredeneren van de aankomende disruptie, kan Shell beter de nieuwe werkelijkheid onder ogen zien. Met zijn kapitaalkracht en expertise zijn er voor Shell volop mogelijkheden om een sterke positie op te bouwen in de energietransitie. Denk aan boringen en aanleggen van ondergrondse leidingen ten behoeve van aardwarmte of het plaatsen en exploiteren van installaties op zee voor de opwekking van wind-, getijden- of golfslagenergie. Er liggen tal van kansen voor het creëren van aandeelhouderswaarde door te investeren in nieuwe verdienmogelijkheden en tijdig uit te faseren in fossiele brandstoffen.
Nu 64 miljard euro vastleggen in de overname van een oud gasbedrijf zou een kapitale vergissing zijn. Daarmee bezegel je het lot van het bedrijf, medewerkers en aandeelhouders. Hoe anders zou dit zijn wanneer die 64 miljard geïnvesteerd zou worden in het opbouwen van een positie in de sterk groeiende markt voor duurzame energie. De ontwikkelingen in markten en technologie bieden hiertoe volop kansen. Met deze stap zal Shell in mij en vele anderen weer een aandeelhouder vinden.
Eric Broekhuizen is ondernemer, investeerder en auteur van De Vergeten Oplossing, tevens ex-aandeelhouder Shell.