Massa’s online fans, trollen en geautomatiseerde bots worden steeds vaker ingezet door autoritaire regimes om tegenstanders te hinderen en de publieke opinie te beïnvloeden. Dat blijkt uit een studie van Freedom House.
Het rapportvan Freedom House, een door de Amerikaanse overheid gefinancierde onderzoeksgroep, bevestigt de angst van veel online activisten en schetst een somber portret van de manier waarop internet democratieën onder druk zet.
Meer dan de helft van de 3,8 miljard internetgebruikers woont in landen die het internet censureren en pro-overheidstrollen gebruiken om de online-wereld te manipuleren, concluderen de onderzoekers.
Mike Abramowits, voorzitter van Freedom House, waarschuwt dat vorig jaar in 24 landen online propaganda en desinformatie is verspreid in de aanloop naar verkiezingen. De onderzoekers keken naar de situatie in 65 landen, waar 87 procent van de internetgebruikers zich bevindt.
Echokamers
“Regeringen zien dat propaganda op sociale media beter werkt dan censuur”, zeg hij. “Autoritaire regeringen en populisten wereldwijd maken gebruik van menselijke zwakheden en computeralgoritmes om te verkiezingen te winnen. Ze trekken zich niets aan van regels die er zijn om vrije en eerlijke verkiezingen te garanderen.”
Volgens de onderzoekers werken overheden met beroemde “ja-knikkers”, bekende zakenmensen en semi-autonome online mobs om clickbait, samenzweringstheorieën en misleidende berichten te verspreiden “vanuit marginale echokamers naar het politieke midden.” Echokamers zijn filterbubbels waar internetters in belanden doordat algoritmes nieuws filteren, om zo goed mogelijk aan te sluiten bij het klikgedrag van de internetter.
Brazilië
Het rapport zet de schijnwerpers op Brazilië, waar Jair Bolsonaro in oktober 2018 de presidentsverkiezingen won. Daar ging misleidend nieuws aan vooraf, er werden door aanhangers van rechts anti-homogeruchten verspreid en bewerkte foto’s via YouTube en Whatsapp, zeggen de onderzoekers.
In Egypte blokkeerde de regering van president Abdel Fattah el-Sisi ongeveer 34.000 websites. Dit gebeurde in de aanloop naar een referendum over de vraag of el-Sisi aan de mocht blijven tot het einde van 2030. De bedoeling was om het debat over die vraag stil te leggen, staat in het rapport.
Honderdduizenden trollen verspreidden in India nepnieuws om kiezers te beïnvloeden in de aanloop naar de verkiezingen in april en mei. Ook zou de NaMo-app van premier Narendra Modi gegevens van gebruikers hebben doorgestuurd naar een bedrijf dat zich bezighoudt met data-analyse.
VS en China
Aan de twee grootste economieën ter wereld – de Verenigde Staten en China – is in het bijzonder aandacht besteed. In de VS verspreidden trollen “desinformatie” gedurende de tussentijdse verkiezingen in november 2018 en tijdens het bevestigingsproces van Brett Kavanaugh bij het Hooggerechtshof, net als tijdens de verkiezingscampagne in 2016 die Donald Trump aan de macht bracht.
De Amerikaanse immigratiedienst eist steeds vaker toegang tot mobiele telefoons en laptops van bezoekers, controleert sociale media van immigranten en “opereert met weinig supervisie en transparantie”, staat in het rapport.
China wordt de “ergste misbruiker van internetvrijheid ter wereld” genoemd. Een titel die het land al vier opeenvolgende jaren krijgt toegekend. Een leger van online commentatoren, bekend als het vijftigcentleger, plaatst daar de overheid welgevallige berichten online.
Peking controleerde het internet nog strenger in de aanloop naar de dertigste verjaardag van het bloedbad op het Plein van de Hemelse vrede op 15 april, en als gevolg van de voortdurende protesten tegen de regering in Hong Kong.
Gehackte telefoons
Adrian Shahbaz, onderzoeksdirecteur bij Freedom House, waarschuwt dat ook regeringen van kleinere economieën zich tegenwoordig grootschalige “geavanceerde media-surveillance kunnen veroorloven.”
Afgelopen maand klaagde Facebook NSO Group aan, een Israëlisch beveiligingsbedrijf, dat via Whatsapp de telefoons had gehackt van zo’n 1400 dissidenten, journalisten, diplomaten, ambtenaren en anderen. Dat gebeurde in opdracht van klanten zoals overheden en spionagebureaus.
“Spionage-software die big data analyseert was ooit alleen beschikbaar voor de machtigste inlichtingendiensten”, zegt Shahbaz. “Maar tegenwoordig is die software veel breder beschikbaar. Zelfs uit landen met goede wetgeving om fundamentele vrijheden te beschermen, komen al berichten over misbruik.”
Trojaans paard
In 47 landen die beschikken over geavanceerde tools om het internet te monitoren, werden tussen juni 2018 en mei 2019 internetgebruikers gearresteerd. Dit gebeurde vanwege het posten van politieke, sociale of religieuze berichten.
“De toekomst van de internetvrijheid hangt af van onze capaciteit om de mankementen van sociale media te repareren”, zegt Shahbaz. “Aangezien dit met name Amerikaanse platforms zijn, zullen de Verenigde Staten een leidende rol moeten spelen in het stimuleren van transparantie en verantwoording. Dat is de enige manier om te voorkomen dat het internet een Trojaans paard van tirannie en onderdrukking wordt.”
James Reinl