De Van der Pekbuurt in Amsterdam-Noord is een van de 27 Nederlandse proeftuinen die experimenteren om bestaande woningen aardgasvrij te maken. De eerste ervaringen leveren al praktische inzichten op waarvan ook andere gemeenten kunnen leren.
Vanuit de City Deal "Naar een aardgasvrije stad" werken diverse partijen - waaronder de gemeente, woningcorporaties, energiebedrijf Nuon en netbeheerder Alliander - samen aan de lokale energie- en warmtetransitie. Het doel is om de hoofdstad in 2040 aardgasvrij te maken.
Een van de pilotbuurten is het gebied rond het Gentiaanplein in de Van der Pekbuurt. De buurt in Amsterdam-Noord behoort tot de 27 proeftuinen die vanuit de rijksoverheid financiering ontvangen om kennis en ervaring op te doen om bestaande wijken haalbaar en betaalbaar te verduurzamen. Inmiddels zijn 38 van in totaal 270 woningen op het warmtenet aangesloten. Deze transitie is onderdeel van een grootschalige aanpak van de buurt: de woningen worden ingrijpend gerenoveerd en ook de openbare ruimte wordt onder handen genomen.
Tijdens een recente bijeenkomst van Stichting Warmtenetwerk deelden diverse betrokkenen de eerste ervaringen uit de Van der Pekbuurt. De vier belangrijkste lessen.
1 Betrek bewoners
Tijdig en helder communiceren met bewoners is een belangrijk aandachtspunt, vertelt Bram van Beek van de gemeente Amsterdam. "De gemeente heeft de gewoonte het liefst alles uit te willen denken voordat bewoners worden betrokken. In de praktijk blijkt het vaak beter te werken als de gemeente een doel heeft en mensen oproept om mee te denken over de precieze uitvoering." Tegelijkertijd wil de gemeente een stevige regierol op zich nemen. "Bijvoorbeeld door een ruimtelijk afwegingskader te maken waardoor ingrepen in de openbare ruimte, zoals de plaatsing van tussenstations, beter plaatsvinden."
2 Combineer verduurzamen met renoveren
Een van de belangrijkste uitdagingen voor woningcorporaties is de afstemming tussen de verduurzamingsopgave en het onderhoud, vult Pablo van der Laan van woningcorporatie Ymere aan. "Voor Ymere staan betaalbaarheid en beschikbaarheid van woningen voorop. Dit wordt zo duurzaam mogelijk gerealiseerd." In de straten rond het Gentiaanplein wordt al een kleine drie jaar gewerkt aan de voorbereidingen op het gasloos maken van 38 woningen. Per woning wordt ruim een ton geïnvesteerd in renovatie.
3 Let op no regretopties
Anticiperen op toekomstige veranderingen is essentieel, benadrukt Van der Laan. "Tien jaar geleden voorzag Ymere al een aantal veranderingen en is gekeken hoe we tijdens renovatietrajecten rekening kunnen houden met no regretopties. Denk aan het inbouwen van een dubbele meterkast om voor te sorteren op elektrisch koken. Vanwege de hoge kosten zijn dit soort aanpakken niet altijd mogelijk. We moeten ook scherpe keuzes maken. Het is bijvoorbeeld niet slim om cv-ketels die pas een paar jaar oud zijn te vervangen. De energietransitie is een marathon, geen sprint."
4 Houd rekening met een lange voorbereiding
Om in de bestaande bouw aansluitingen op het warmtenet te realiseren is het belangrijk om goed na te denken over de invulling van de samenwerking tussen betrokken partijen, zeggen Henrie Visserman van energiebedrijf Nuon en Pieter van Poelje van aannemer A. Hak. De bouwcombinatie stond in de Gentiaanbuurt voor diverse uitdagingen bij de aanleg van stadswarmte. Zo is er vanwege de smalle straten in de openbare ruimte weinig ruimte om netten aan te leggen. Schouwen op locatie is onmisbaar op dit soort locaties, benadrukt Visserman. "Bij oudere woningen is lang niet alles goed geregistreerd. Bovendien kunnen zaken veranderen gedurende de periode waarin de engineering overgaat in de uitvoering."
Visserman schat dat in de bestaande bouw zo'n veertig procent meer tijd nodig is om warmte-aansluitingen te organiseren en voor te bereiden dan bij nieuwbouwwoningen. Volgens het regeerakkoord moeten vanaf 2021 jaarlijks 30.000 tot 50.000 woningen aardgasvrij worden gemaakt.
