Vooral na de invasie van Oekraïne heeft de hele westerse wereld zich tegen het Rusland van Vladimir Poetin gekeerd. Die afkeer ging gepaard met een hoop kabaal en zware sancties. De energiecrisis die vervolgens ontstond leidt nu tot een nieuwe en grote bedreiging voor het klimaat. En behalve dat Poetin er financieel beter van wordt, helpt ook klimaatverandering hem aan nog meer macht.
Dat Poetin sterker wordt van een oorlog klinkt misschien vergezocht, maar er zijn stevige argumenten voor aan te voeren. Een deel daarvan wordt zelfs nu al zichtbaar. Zoals de inkomsten uit energie. Een simpele rekensom laat zien dat Gazprom 30% minder gas exporteert naar Europa, tegen 300% van de prijs die er eerder voor werd betaald. Dat levert zo 80% extra inkomsten op.
In de zelfde periode steeg de export van gas naar China met 60%, prijs onbekend (maar altijd met extra winst, want in feite al meer dan volledig gedekt door de prijsstijgingen op de wereldmarkt).
Voor olie geldt, hoewel wat minder extreem, eenzelfde ontwikkeling, net als voor graan en een hoop andere grondstoffen.
Natuurlijk heeft Rusland last van sancties. Maar of die blijvend en vergelijkbaar schade aan de economie toebrengen als wat er aan extra inkomsten ontstaat, is maar heel de vraag. Want hoeveel verdiende Rusland zelf eigenlijk aan een Big Mac, of aan een Facebook advertentie, of een blikje Heineken? En een tekort aan vitale onderdelen is op de niet zo lange termijn wel op te vangen met Chinese alternatieven.
Een warmer klimaat is welkom
Terwijl Poetin geld en garen spint bij de nieuwe energiebalans, zorgt diezelfde omslag vooral in Europa voor paniek en een nieuwe aanslag op het klimaat. Want in plaats van onmiddellijk en fanatiek energie te gaan besparen worden direct de sluizen opengezet voor de kolenschepen, om de klimaatvernietigingsmachines te bevoorraden die weer op volle toeren gaan draaien. Bijkomend detail: de kolenprijs steeg dit jaar met 400%. Opnieuw kassa voor Poetin.
En wij ons maar druk maken over klimaatverandering. Een paar dagen geleden nog sprak een groep geleerden uit IPCC-kringen zich (eindelijk) openlijk uit dat we een beperking van de opwarming tot 2 graden wel kunnen vergeten. Tel er maar gerust 1 of 2 graden bij, met alle gevolgen van dien.
Poetin, aan de andere kant, vindt dat niet zo erg. Want met een paar graden erbij (en richting Noordpool gaat het hard) komen grote delen van Siberië ineens beschikbaar voor landbouw. Zelfs de grote natuurbranden die er ontstaan kunnen helpen om die gebieden te ontginnen. Zolang je je maar niet druk maakt over CO2 of methaan. Vanuit dat perspectief redenerend komt er plots ook een ander mogelijk doel voor de annexatie van Oekraïne in beeld: inlijven van landbouwgrond, inclusief de havens die nodig zijn voor de export ervan (o.a.Mariupol en Odessa). De oorlog en opwarming van het klimaat kunnen zo van Rusland veruit de grootste voedselproducent van de wereld maken. Met de grootste afnemer van voedsel naast de deur….
Bovenlangs
En dat is nog niet alles. Een warmere Noordpool betekent ook minder ijs. En minder ijs betekent een open vaarroute bovenlangs. Die is er inmiddels vrijwel het jaar rond, en die loopt niet geheel verrassend bijna volledig langs Russische kusten. En ze biedt voor China een mooi alternatief wanneer er mogelijk een militaire operatie in de wateren rond Taiwan zou ontstaan.
Tenslotte zorgt opwarming er ook voor dat de gebieden rond de Noordpool ontgonnen kunnen worden voor grondstoffen en olie. Om haar belangen daarin zeker te stellen bouwt Poetin al jaren aan nieuwe militaire bases aldaar.
Klimaatverandering, kortom, levert Rusland geld, macht en mogelijkheden voor manipulatie op. Natuurlijk zal er schade zijn. Maar Poetin zal daar anders mee rekenen, net als in de oorlog, die hij voert met oud materieel, jonge en redelijk kansloze mannen uit achterstandsgebieden en bijna gratis olie uit eigen putten. Als mensenlevens niet tellen is de balans voor hem snel opgemaakt.
Bovendien is de schade bij de tegenpartijen veel groter. Vooral Europa is bijzonder kwetsbaar voor zowel de fysieke gevolgen van een klimaatcrisis, als de economische. Met of zonder oorlog, maar mét nog veel meer. Daar bovenop ontstaat bijna als vanzelf een politieke verdeeldheid, die de EU op zijn minst verzwakt, en mogelijk zelfs onderuit haalt. Op dat moment is de tijd rijp om Europa opnieuw op te delen.
Het weer aanzetten van de kolencentrales is dan vanuit verschillende perspectieven gezien zo ongeveer het domste wat je kan doen. Met politieke vrienden om je heen die allemaal diezelfde stommiteit uithalen heb je dan uiteindelijk geen vijand als Poetin meer nodig.
De VS zal het ondertussen worst zijn. Daar maken ze zich vooral druk over een benzineprijs van € 1,10 per liter (…) en pikken een graantje mee van wapenverkoop en schalie-olie en gas en als puntje bij paaltje komt moeten we nog maar zien welke steun daar nog vandaan komt – en onder welk regime. En ook daar bindt het klimaat de handen om de interne schade op te ruimen – zoals enorme droogte in de graanschuur, sneeuwstormen in Texas of huricanes in New York.
Klimaatverandering maakt alles anders. Vooral als je er anders naar durft te kijken.
Peter van Vliet
