Wanneer volgende week het COP26 circus begint in Glasgow, zit er in elke vergaderzaal een grote olifant. De kans dat die wordt opgemerkt is klein. En wie hem wel ziet zwijgt er waarschijnlijk liever over. Want het beest heet Groei.
Groei is heilig in onze economie, en dat heeft als direct gevolg dat de spreekwoordelijke groei-olifant misschien nog wel beter wordt beschermd als zijn natuurlijke soortgenoten.
Willen we echter het klimaatprobleem echt effectief oplossen, dan komen we er niet omheen om ook de economische groei aan te pakken. Immers, de ongebreidelde groei van de laatste driehonderd jaar heeft ons hier gebracht. Met meer groei los je de problemen echt niet op. Het is alsof je diabetes probeert te genezen met suiker.
Dat groeidenken zit diep in ons systeem geworteld, tot in ons onbewuste. En het wordt versterkt door onze afkeer om ons gedrag te veranderen. Dat leidt tot een structureel verkeerde aanpak van problemen, die zich nu op bijna elk terrein in de samenleving wreekt.
Is er een probleem? Dan los je dat toch op met meer mensen, met meer geld, met meer technologie, met meer regels of met meer van dat alles. Zijn er nog wensen? Jazeker: meer geld, meer spullen, meer vakantie, meer feest…… Zelden, maar voorzichtig aan toch wat vaker, hoor je dat problemen ook kunnen worden opgelost door dingen anders te doen, te kijken naar wat overbodig is, in plaats van te weinig.
Het grote koor overstemt die boodschap luidruchtig met dat ene wat we wel willen minderen, de uitstoot van CO2. Maar dan wel met meer geld, met meer technologie, met meer regels…..
En terwijl het meer dan ooit noodzakelijk is om alle neuzen één kant op te krijgen, groeien ook de tegenstellingen en de agressie in de samenleving als nooit tevoren. Want economische groei in een neo-liberale samenleving leidt automatisch tot toenemende ongelijkheid en tot toenemend verzet daartegen. Dat zet dominostenen in beweging.
Toenemende klimaatproblemen vertalen zich in hogere prijzen en dus in nog meer druk op de basis van de samenleving. Toenemende maatschappelijke problemen, zoals de coronacrisis, doen hetzelfde. Beperkende maatregelen worden dan snel ervaren als het wegnemen van het laatste stukje van het dagelijkse leven waar mensen nog invloed op hebben, hun vrijheid om hun leven in te richten.
In dat samenspel ontbreekt dan ook nog alles wat op politiek leiderschap zou kunnen lijken. Niet alleen in Nederland, maar in grote delen van de wereld wordt de politieke top gedomineerd door onvermogen, eigenbelang en opportunisme, met uitschieters naar autocratische uitwassen. De groeidenkers in de zakenwereld maken dankbaar gebruik van het politieke vacuüm en leggen een groen dekentje over hun geldmachines. Die deken bedekt ook de olifant in Glasgow en die zal niet snel worden weggetrokken.
Peter van Vliet
