Het is een scène die inmiddels viral is gegaan en er zelfs voor heeft gezorgd dat Netflix een waarschuwing aan hun kijkers heeft uitgevaardigd. Wie de natuurdocumentaire Our Planet kijkt, wordt geconfronteerd met een groep walrussen die op hol slaan en massaal zelfmoord plegen door zich van een hoge rots te werpen. Een schokkende scène in een serie die is bedoeld mensen te attenderen op de gevaren die de natuur loopt. Maar werken dit soort beelden wel?
De documentaireserie Our Planet, over de wankele balans die bestaat tussen de ecosystemen op aarde, is bedoeld om mensen milieubewuster te maken en te laten zien dat het “nu of nooit” is. Of ze daarin slagen, is de vraag: een van de meest schokkende scenes in de serie is er een die wel eens een tegengesteld effect kan hebben. De Netfix-serie illustreert daarmee een probleem dat continu speelt als het gaat om de berichtgeving rondom de opwarming van de aarde: in hoeverre helpen afschuwelijke foto’s, artikelen en reportages mensen met hun milieubewustzijn? Zorgt het er niet juist voor dat we ons gaan afkeren van die berichtgeving? Gaan we ons niet juist afsluiten, inprenten dat alles wel meevalt of denken dat wij toch het verschil niet gaan maken als de situatie daadwerkelijk zo erg is?
Wegkijken is menselijk
Het is een menselijke reactie om weg te kijken en onszelf ervan te overtuigen dat we geen onderdeel zijn van de oplossing wanneer de nood zó hoog lijkt dat alleen extreme maatregelen helpen. Op sociale media kijken we liever naar beelden van aaibare puppies dan hondenfestivals in China waar onze trouwe viervoeters levend worden geroosterd. We klikken liever niet op filmpjes van varkensslachterijen, maar delen fanatiek foto’s van pasgeboren biggetjes. Zoals Henzo Brousset van DIERENFEITJES ook aangeeft: “We zijn dol op de lieve en verterende foto’s en filmpjes, maar als het schokkende, gedetailleerde verhalen betreft kijken we liever de andere kant op.”
Dat wegkijken is niet het probleem: het is menselijk gedrag. Maar als we onze omgeving milieubewuster willen maken moeten we rekening houden met het feit dat als materiaal visueler of heftiger is, dat niet betekent dat mensen er meer door geraakt worden. Of beter gezegd: mensen worden er juist door geraakt, en daarom willen ze het niet zien.
Wat werkt wel?
Maar wat werkt dan wel? Laat mensen zien dat zij onderdeel zijn van de oplossing, dat zij het verschil kunnen maken. Wie klimaatverandering tastbaar wil maken, of de noodzaak voor meer milieubewustzijn wil creëren, moet zijn of haar omgeving haalbare en realistische opties geven. Hoe verder weg iets lijkt, hoe eerder mensen zich niet zien als onderdeel van het probleem – of de oplossing. Wie aantoonbaar kan maken wat het verschil in impact op de natuur is tussen wél en geen vlees eten, wie kan laten zien hoe een gemiddeld huishouden met kleine maatregelen een groot verschil kan maken, wie kan laten zien hoe makkelijk het is om duurzamer te leven, die maakt de impact. Anderen laten zien dat zij ook een impact kunnen maken moet diplomatiek gedaan worden. Mensen laten schrikken is niet de oplossing: dat laten de springende walrussen in de Netflix documentaire wel zien.
