Nederland gaat van het aardgas af, en daardoor nemen de aanleg en uitbreiding van warmtenetten de komende jaren naar verwachting een grote vlucht. Naast nieuwbouw worden ook bestaande gebouwen aangesloten. Hiervoor zijn werkzaamheden in en om het huis nodig, met overlast voor bewoners en omwonenden als gevolg. De ervaringen en lessen uit Amsterdam, waar creatieve aanpakken voor bewonerscommunicatie worden ontwikkeld.
Via de zogeheten City Deal Naar een stad zonder aardgas werken de gemeente, woningcorporaties en energieleveranciers in Amsterdam samen aan een aardgasvrije gebouwde omgeving. “De gezamenlijke communicatiestrategie richt zich op het vergroten van bewustwording, het bieden van een warm loket - waarbij mensen zich uitgenodigd voelen om vragen te stellen - en het stimuleren van buurtparticipatie”, vertelt Maaike Vallenduuk, communicatieadviseur bij de gemeente Amsterdam voor het programma Amsterdam Aardgasvrij. “We hebben een bewoners-piket-telefoon, organiseren maandelijkse informatieavonden en informeren bewoners via brieven. De gemeente heeft de regie op de communicatie en heeft de taak Amsterdammers bewust te maken van de transitie naar een aardgasvrije stad.”
Gezamenlijke communicatie
Iedere partij die werk uitvoert waar bewoners last van kunnen hebben, draagt zelf de verantwoordelijkheid voor de omgevingscommunicatie. De gemeente vindt het wel belangrijk dat de communicatie richting bewoners in elke fase transparant en zo begrijpelijk mogelijk is. Vallenduuk: “De beste communicatie bereik je toch als je gezamenlijk afstemt. Om bewoners niet te overvoeren, wordt voor iedere gemeentelijke bewonersbrief de samenwerking gezocht met de partners uit de City Deal. Op die manier zorgen we ervoor dat de inhoud consistent is en gedragen wordt.”
Het waarom uitleggen
In Amsterdam-Noord realiseert Westpoort Warmte, een samenwerking tussen Nuon Warmte en AEB Amsterdam, samen met de gemeente Amsterdam en andere partijen diverse stadswarmteprojecten. Voor de omgevingscommunicatie bestaat geen blauwdruk, vertelt Martin Buijck, projectdirecteur van Westpoort Warmte. “Voorheen maakten we alleen een omgevingscommunicatieplan voor complexe projecten, maar nu gebeurt dat steeds vaker. We willen graag het waarom van bepaalde zaken en werkzaamheden goed uitleggen.” Daarvoor is het bijvoorbeeld belangrijk dat partijen die zich bezighouden met de technische uitvoering ook tijdig aan communicatie denken.
Persoonlijke benadering
Ondanks tijdige communicatie blijft het lastig om de juiste doelgroep te bereiken, erkent Vallenduuk. “Mensen gaan steeds selectiever om met wat ze wel en niet lezen. Dat is begrijpelijk gezien de enorme stroom aan berichten die we dagelijks tot ons krijgen. Sociale media laten zich bijvoorbeeld maar moeilijk regisseren.”
De strategie van de gemeente is om bewoners van wijken die binnen afzienbare tijd op stadswarmte worden aangesloten zo veel mogelijk persoonlijk te benaderen. Bewonersbrieven zijn daarvoor nog steeds het belangrijkste middel. Vallenduuk: “Het is wel lastig te bepalen of je mensen dan echt bereikt. Bovendien weet je niet of mensen de informatie onthouden, of pas getriggerd worden als er lawaai is door de werkzaamheden in hun straat.”
Creatieve communicatie
Bereikbaar zijn tijdens de uitvoering is een belangrijk uitgangspunt bij omgevingscommunicatie. In Amsterdam-Noord organiseert Nuon daarom inloopspreekuren in het stadsdeelkantoor in de buurt van de werkzaamheden.
Om bewoners te betrekken bij een project kan het ook de moeite waard zijn om creatieve manieren in te zetten. Buijck: “We hebben een keer een maquette gebouwd met kranen, leidingen en Lego-vrachtwagens. Aan de hand van die maquette vertelden we kinderen op school over het project. Zij gaven dit weer door aan hun ouders.”
Het combineren van een serieuze boodschap met een creatieve, laagdrempelige actie lijkt goed te werken. “In een ander gebied hebben we wel eens een dag lang met autodrop op een kruispunt gestaan, waar we aan mensen uitlegden wat we daar precies deden en gingen doen”, vertelt Buijck.
Interactie voor omgevingscommunicatie
Een van de manieren waarop bewonerscommunicatie in de toekomst kan worden verbeterd is door projecten te evalueren. In het Oostelijk Havengebied is op initiatief van de gemeente een evaluatiebijeenkomst gehouden. Een aantal bewoners is uitgenodigd om feedback te geven, waar alle betrokken partijen en een gespecialiseerd bureau bij aanwezig waren.
Deze interactie met bewoners en andere betrokken is illustratief voor het Amsterdamse perspectief op omgevingscommunicatie bij duurzaamheidsprojecten. Een goede samenwerking achter de schermen en een mix van traditionele én creatieve communicatie zijn daarbij cruciaal om omwonenden zo tijdig mogelijk informeren en zo goed mogelijk betrekken.
