Miljoenen jaren geleden al vormden de voorouders van de moderne mens een bedreiging voor de biodiversiteit. Door voedsel te stelen van grote vleeseters konden hele soorten uitsterven, stelt een internationaal team van wetenschappers dat Afrikaanse fossielen onderzocht.
Er sterven al veel langer soorten uit door toedoen van mensen dan wetenschappers tot nog toe hebben aangenomen. De achteruitgang van de biodiversiteit begon niet bij de moderne mens (homo sapiens) maar al bij enkele van onze voorouders.
In het wetenschappelijke tijdschrift Ecology Letters stelt een team van wetenschappers uit Zweden, Zwitserland en Groot-Brittannië dat de huidige biodiversiteitscrisis niet nieuw is. Wat we vandaag zien is slechts een versnelling van een proces dat voorouders van de moderne mens miljoenen jaren geleden zijn begonnen, zeggen ze.
Klimaatveranderingen
De wetenschappers baseren zich op onderzoek van Afrikaanse fossielen. “De extincties die we in de fossielen zien, worden vaak verklaard als gevolgen van klimaatveranderingen,” zegt hoofdauteur Søren Faurby, onderzoeker aan de Universiteit van Göteborg, in een communiqué.
“Maar de veranderingen in Afrika in de laatste miljoenen jaren waren relatief gering en onze analyses tonen aan dat klimaatveranderingen niet de belangrijkste oorzaak waren van de waargenomen extincties.”
Wat was dan wel de belangrijkste oorzaak? “De beste verklaring voor het uitsterven van carnivoren in Oost-Afrika is dat ze werden veroorzaakt door rechtstreekse voedselconcurrentie met onze uitgestorven voorouders”, zegt coauteur Daniele Silvestro, bioloog aan dezelfde universiteit.
Prooien stelen
De voorouders van de moderne mens komen al miljoenen jaren voor in heel Oost-Afrika. In die periode vonden al verschillende extincties plaats. Volgens coauteur Lars Werdelin, expert in Afrikaanse fossielen (Natuurhistorisch Rijksmuseum in Stockholm), begon het aantal grote vleeseters al ongeveer vier miljoen jaar geleden drastisch te verminderen.
Op dat moment begonnen onze voorouders mogelijk op een nieuwe manier aan voedsel te komen. Daarbij gingen ze dieren stelen die net door andere dieren waren gedood als prooi. Deze techniek, die kleptoparasitisme wordt genoemd, kan leiden tot het uitsterven van een hele soort.
“Dit kan de reden zijn waarom de meeste grote carnivoren in Afrika strategieën hebben ontwikkeld om hun prooi te verdedigen”, zegt Søren Faurby. “Luipaarden nemen hun prooi bijvoorbeeld mee in een boom. Andere carnivoren hebben sociaal gedrag ontwikkeld, leeuwen gaan bijvoorbeeld samenwerken om hun prooi te verdedigen.”
Duurzame toekomst
De moderne mens en zijn voorouders zijn dus al miljoenen jaren bedreven in het monopoliseren van middelen. “We leefden vroeger niet in harmonie met de natuur”, zegt Faurby. “Maar pas nu zijn we in staat om ons gedrag te begrijpen en veranderen en naar een duurzame toekomst te streven.”
Volgens de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen van de Verenigde Naties moet de wereld het verlies aan biodiversiteit keren tegen 2030. Een miljoen planten- en diersoorten lopen het risico uit te sterven.
Biodiversiteit neemt sneller af dan ooit tevoren in de menselijke geschiedenis. Daardoor naderen we “onbekende en onomkeerbare veranderingen in de ecosystemen van de aarde”, zeggen de VN.
In oktober van dit jaar komen regeringen uit de hele wereld bijeen in het Chinese Kunming om de achteruitgang van de biodiversiteit een halt toe te roepen. De VN lanceerden zopas een plan om de volgende tien jaar minstens 30 procent van het aard- en oceaanoppervlak te beschermen.