Bossen zijn de longen van de planeet en we moeten bomen planten om het klimaat te redden. Daar is bijna iedereen van overtuigd. Zo probeert Canada sinds 2018 2 miljard bomen te planten in tien jaar. Die moeten elk jaar 2 miljoen ton CO2 opnemen. Maar de haalbaarheid daarvan staat nog steeds ter discussie.
Deze zomer echter, toen de vlammen een van de grootste aaneengesloten stukken bos op aarde verwoestten, kwam er 2 miljard ton kooldioxide vrij in de atmosfeer.
De uitstoot van Canada's bosbranden is daarmee drie keer zo groot als de jaarlijkse koolstofvoetafdruk van het land. De hele Canadese economie stoot jaarlijks 670 miljoen ton uit.
Maar de uitstoot van die bosbranden zal niet worden meegeteld voor Canada's toezeggingen in het kader van de Overeenkomst van Parijs, een realiteit die klimaatwetenschappers al lang frustreert. Ze vrezen dat er veel meer koolstof in de atmosfeer terechtkomt dan mensen zich realiseren.
Zo worden bossen van klimaatredders, zelf een klimaatrisico.
Al lang gaande
In de jaren 1990 verwijderden de beheerde bossen van Canada gemiddeld 160 miljoen ton uit de atmosfeer. Maar decennia van grote bosbranden en het massaal afsterven van bomen door insecten hebben de boreale bossen veranderd van koolstofput in bron.
In de westelijke regio's van de boreale bossen zijn moerassen en wetlands al drooggevallen, waardoor typisch vochtige bosgebieden zijn uitgedroogd. Met drogere, warmere omstandigheden die al een katalysator zijn voor grotere, hetere branden, waarschuwen experts dat ecosystemen in een positieve feedbacklus terechtkomen, waarbij branden nog grotere branden veroorzaken.
"Het is echt belangrijk dat we allemaal begrijpen hoe de ecologie een kantelpunt heeft bereikt. De gevolgen van de klimaatverandering hebben ons in feite de touwtjes uit handen genomen. Dat is echt een grote zorg," zei een expert. Bovendien zijn er vergelijkbare zorgen over de snelle dooi van permafrost.
Deze zomer is uitzonderlijk slecht geweest voor de bosbranden in Canada: 6.369 bosbranden hebben bijna 18 miljoen hectare bos verschroeid, veel meer dan in het verleden. Meer dan 200.000 inwoners hebben hun huizen moeten ontvluchten.
Ook de omvang van de branden baart experts zorgen: twee van de branden zijn groter dan 1 miljoen hectare en het overgrote deel van het verbrande land in het hele land is toe te schrijven aan slechts een handvol branden, die een omvang en intensiteit hadden die nauwelijks meer te bestrijden valt.
Niet alleen uitstoot van brand
Maar niet alleen het vuur zorgt voor uitstoot. De komende decennia zal nog meer koolstof vrijkomen als de bomen die door het vuur zijn gedood, ontbinden.
Het is niet alleen een Canadees probleem. Overal waar bosbranden voorkomen, steekt hetzelfde risico de kop op, onder invloed van klimaatverandering.
Zoals in Australië, waar de komst van El Niño, een natuurlijk weerpatroon dat zijn oorsprong vindt in de Stille Oceaan en warme en droge omstandigheden naar Australië brengt, zorgen baart.
Naast El Niño is er bovendien nog een andere klimaatschommeling die de kans op hitte en droogte vergroot. De positieve Indische Oceaan dipool is een klimaatpatroon dat lijkt op El Niño, maar ontstaat in de Indische Oceaan. Die kan een even grote invloed hebben op het Australische weer.
Dat betekent een dubbele klap. En de onderliggende trend van opwarming van de aarde vergroot de kans op extreem weer nog verder.
Bos als klimaatrisico door meervoudige feedback
De feedback loops, zichzelf versterkende lussen in gebeurtenissen, zijn inmiddels meervoudig. Branden vernietigen al snel meer bos dan er opnieuw kan worden aangeplant. De bosbranden in Canada dit jaar tot nu toe besloegen 18 miljoen hectare. Met 1000 bomen per hectare zijn dat 18 miljard bomen. De omvang van de bossen om CO2 op te slaan loopt dus terug. Daar bovenop komt de directe CO2 uitstoot van de branden, en daarna de jarenlange extra uitstoot van het ontbinden van de restanten van de verbrande bossen.
Alsof dat allemaal nog niet bedreigend genoeg is, blijft een deel van die extra uitstoot buiten de rapportages, en dus buiten de modellen waarmee klimaatverandering wordt voorspeld. De branden kunnen we niet meer controleren. De politieke beslissingen, waardoor de uitstoot ervan buiten de verslagen blijft, misschien wel nog. Hoge straffen voor misdaad tegen het klimaat kan daarbij wellicht helpen.
