Als werken niet meer werkt
"In tegenstelling tot wat veel mensen denken, blijkt 1 op de 3 Nederlanders een baan onder hun niveau te hebben. Op dit moment staan tegenover elke 100 werkenden 105 mensen zonder baan en werkt een ruime meerderheid van de Nederlanders parttime. We gaan naar een tijd toe waarbij traditionele talenten straks minder tellen en de bestaanszekerheid van banen, ten gevolge van de technologische ontwikkeling (denk aan robotisering), onder druk staan. Om de hoge welvaartsstandaard te behouden wordt steeds vaker een beroep gedaan op een tweede baan om talenten te kunnen verzilveren." Dat zei CBS hoofddemograaf Jan Latten tijdens Big Improvement Day.
Ondertussen boog de jetset van de politiek, economie en wetenschap zich tijdens het jaarlijkse World Economic Forum WEF in Davos over de wonderen van de Vierde Industriële Revolutie. Veelal vertegenwoordigers van de Business As Usual die zich drie dagen vermaken met duurzaamheid. Een soort carnaval van de transitie, zal ik maar zeggen.
Huiseconoom Claus Schwab, de bedenker van het feestje, dicht die vierde industriële revolutie de potentie toe om het inkomen wereldwijd te verhogen en de kwaliteit van leven te verbeteren. Dat is natuurlijk heel nobel gestreefd.
Maar ondertussen blijkt uit eigen onderzoek van het WEF iets heel anders: Netto vijf miljoen banen zullen naar verwachting in de komende vijf jaar verdwijnen door onder meer robotisering en de toepassing van nanotechnologie, kunstmatige intelligentie en 3d-printers. De vierde industriële revolutie zal de arbeidsmarkt en bedrijfsmodellen ingrijpend veranderen, concludeert de denktank.
En dat is pas het begin. Want die revolutie speelt zich momenteel voornamelijk af in de meest ontwikkelde en rijke landen. Daar vallen nu de grootste klappen. En ironisch genoeg zit het resterend groeipotentieel voor de arbeidsmarkt vooral in de ICT. Juist, de sector die zwaar verantwoordelijk is voor het vernietigen van banen, wat belooft dat de trend zich zonder radicale bijsturing alleen nog maar verder zal versnellen, daarbij geholpen door een accelererende ontwikkeling in de rest van de wereld.
Als Schwab spreekt over een wereldwijde verbetering van inkomen en leefomstandigheden spreekt hij natuurlijk vooral over het armste en minst ontwikkelde deel. Maar daar zijn de problemen relatief simpel op te lossen, het vergt er soms niet meer dan een herverdeling van het lokale dictatorsalaris. Van een naar drie dollar per dag red je wel met een paar miljard.
Wat zich daarna gaat afspelen laten China en India zien. In een angstaanjagend tempo ontwikkelt zich een middenklasse die zich spiegelt aan vijftig jaar marketing van westerse ideaalbeelden en bijbehorende consumptiepatronen, achternagezeten door steeds snellere klimaatverandering, milieuvervuiling en verdampende grondstofvoorraden. Met elke nieuwe auto wordt ademhalen er moeilijker, met elke verkochte Big Mac het leven ongezonder, met elke lozing het water giftiger. De Chinezen beginnen het te snappen, de Indiërs hebben er in hun open rioolsteden vooral schijt aan.
Waar in het oosten de economie door milieu en klimaat een halt wordt toegeroepen, doet in het westen de economie dat zelf. Ook de welvaart van het westen is ooit gebouwd op een combinatie van een groeiende bevolking met een toenemende koopkracht. Die koopkracht werd opgebouwd door beloning van werk. En dat werk verdwijnt nu structureel als gevolg van doorzettende automatisering, maar ook door lenen van de toekomst toen de groei dreigde af te zwakken.
Dat gebeurt door stervende bedrijven die hun financieringen onderbouwd hebben met kapitaal en voorraden die waardeloos worden, dat gebeurt bij consumenten die hun hele hebben en houden gefinancierd hebben en vervolgens hun baan en koopkracht verliezen.
Tel daarbij op de bijna hilarische ongelijkheid waarbij een paar mensen over zoveel geld beschikken dat ze het onmogelijk nog kunnen uitgeven (en het bijgevolg dus uit de reële economie verdwijnt) en je houdt een bakker over die zijn eigen brood opeet.
Ik vraag me ernstig af of ze in Neo-Liberalonie enig idee hebben hoe een markt zonder klanten er uit ziet als alle overbodige werknemers wegbespaard zijn en aan het einde van hun uitkering zijn gekomen.
We kunnen echter nog ontsnappen aan dit doemscenario. Het toverwoord is herverdeling. In hun nijvere ijver maken de neolibs hun ultieme angstbeeld tot uitweg van hun economische doodsstrijd. Ik bedoel het basisinkomen. Alleen een radicale aanpassing van de inkomensstructuur kan voorkomen dat de uitsanering van mensenwerk door het bedrijfsleven een ondraaglijke last wordt voor overheden, die uitkeringen moeten verzorgen aan ex werknemers van bedrijven die nauwelijks belasting betalen.
Tegenstanders spreken van gratis geld. Je kunt het ook zien als een herverdeling van toegevoegde waarde. Als deze door verdere automatisering extreem toeneemt, is er ook ruimte voor een maatschappelijke herverdeling van die waarde. Zeker als je bedenkt dat het succes van een onderneming niet alleen het resultaat is van een slimme ondernemer, maar nooit bereikt kon worden zonder een decennialange en zware investering in infrastructuur en maatschappelijke basisvoorwaarden door overheden, hoofdzakelijk gefinancierd uit belastingen van burgers. Zie het als een wat late uitkering van dividend aan stakeholders.
De vierde revolutie wordt geen industriële. Dat wordt een economische, sociale en maatschappelijke. Alleen zo krijgt Claus Schwab zijn toename van de welvaart.
Peter van Vliet
Meer artikelen uit de categorie: Inzicht, Opinie
Eindelijk een stuk dat inzicht in de trend van werkverschaffing geeft. Een markt bestaat bij een brede koopkrachtige vraag. Door reorganisatie afvloeiingen daalt de koopkracht. Vervolgens verandert de vraag naar het soort arbeid sneller, dan het onderwijs kan bijhouden. Er komt meer gerobotiseerde massaproductie voor steeds minder koopkrachtige kopers. Door minder koopkracht is er ook minder kredietwaardigheid. Na iedere economische crisis blijkt het niveau van structurele werkeloosheid hoger te worden.
De overheid gaat dat ook merken, doordat zij steeds meer kwijt zal zijn aan woon- en zorgtoeslagen. Het wordt tijd, dat de huren bevroren worden en andere vaste lasten niet verder stijgen.
De monetaire financiering van ECB en andere centrale banken komen niet of nauwelijks in de goederen en dienstensector terecht. Het ondersteunt alleen de beurskoersen.
Dit kabinet heeft met haar bezuinigingswoede eerst de ondermijnd om vervolgens de teveel bezuinigde 5 mrd weer als koopkracht ter beschikking te stellen. Echter die koopkracht komt vooral ten goede aan hen die dat niet consumptief uitgeven.
Kortom, Van Vliet ziet het juist, maar ik vrees dat de liberale politiek blijft varen op de ervaringen uit het verleden, die vanwege gewijzigde productie trends geen garantie bieden voor werkgelegenheid in de toekomst.
@Tjara, met doemdenken komen we er niet. Ik deel je Wilderiaanse angst voor de concurrentie van de kant van Syrische vluchtelingen totaal niet. In tegendeel, ik denk dat zij ons vindingrijker zullen maken en dankbaarder. Tenminste als we daarvoor open willen staan.
Bovendien verwacht ik dat wanneer er eindelijk weer vrede is in Syrië, er een heel groot deel van de huidige en toekomstige vluchtelingen weer terug zal willen of moeten gaan naar hun thuisland. Voor dat zover is, moeten zowel de vluchtelingen als wij even door de zure appel heen bijten.
In het lot en het bittere maatschappelijk klimaat dat de vluchtelingen nu treft door Wilders en zijn sympathisanten, zijn de vluchtelingen bepaald niet te benijden. Laten we ons daar eens wat meer van bewust zijn. Geen slachtoffertje spelen dus of angsthaas, maar groothartige gastheer of -dame. Je zult je dan weer rijk voelen.
De waan van Wilders die door Maurice de Hond wordt bijgehouden via peilingen, verdwijnt ook wel weer. Dan zijn we misschien allemaal weer gelukkig. Maurice de Hond zal – indien nog niet met pensioen – dan wel weer een ander hot onderwerp vinden, waarin hij zijn peilingsdrang kan botvieren.
Prima stuk! Dank Peter.
Lees net bij Armstrong dat de Davosgang(st)ers..het ook allemaal niet meer weten. Tja, als je een feestje organiseert moet je ook wat te ‘melden’ hebben. Na het lezen van Armstrong bekroop me nog verder het gevoel dat we steeds stuurlozer ronddobberen in de EU..
Na het lezen van dit…mag een ieder die het zijn strot nog uitkrijgt dat er arbeid is voor zo veel veel vluchtelingen…wel oppassen. Niemand wil dat mensen moeten wonen waar bommen vallen…maar als men zelfs via bijna de Noordpool, Noorwegen probeert binnen te komen, als Syrische vluchtelingen…zichachter de oren krabben waarom…
Zweden, Finland, Noorwegen, Engeland en ga zo maar door, willen geen vl.l.meer opvangen. In Duitsland zijn ineens 600.000 vl.l.’verdwenen’ uit het systeem…
Aan het werk zijn ze niet..
Los van te weinig werk en het steeds verder ontbreken van de financiële draagkracht zo velen op te vangen, is het nu nauwelijks nog de vraag: Wanneer barst hier de bom?!
Ik was klaar wakker na het bericht van Peter. Vorige maand las ik een ecomische bericht in de krant.
In dit bericht werd gemeld doordat de oogsten in Zuid-Europa mislukt waren er een goede prijs werd betaald voor de geteelde kasgroenten van de Nederlandse Telers. Van dit bericht werd mij duidelijk dat de Nederlandse boeren tevreden waren. Maar er werd geheel niets meer over de boeren in Zuid-Europa geschreven. Is de journalist niet meer geschickt om Economisch Nieuws te schrijven?