Het Amazone regenwoud is de afgelopen twee decennia snel aan herstellend vermogen verloren. Wetenschappers tonen met een grote data-analyse aan dat het bos een gevaarlijk omslagpunt nadert: het is steeds minder goed in staat om te herstellen van droogte en kan veranderen in een savanne-achtig gebied.
Zeker drie kwart van het Amazonewoud verliest sinds begin 2000 aan vermogen om water en CO2 op te slaan en het klimaat zo te reguleren. Het regenwoud vertoont nu verschillende signalen dat een kritiek omslagpunt nadert. Dit is de conclusie van een analyse van satellietgegevens, uitgevoerd door wetenschappers van de Exeter University in het VK, de Duitse Technische Universiteit van München en het Potsdam Instituut voor Klimaatonderzoek (PIK).
De bevindingen onderstrepen de noodzaak om het menselijk landgebruik in het Amazonegebied te minimaliseren en de uitstoot van broeikasgassen wereldwijd te beperken. De studie maakt deel uit van een Deens-Duits project over kantelpunten in het aardsysteem, ook wel tipping points genoemd.
Het Amazone-regenwoud vertegenwoordigt meer dan de helft van al het tropische regenwoud van de wereld en herbergt een ongeëvenaarde biodiversiteit. Het regenwoud speelt een zeer belangrijke rol in ons klimaatsysteem als CO2-opslagput.
Vertragend herstel
Het onderzoek analyseert meer dan dertig jaar aan satellietgegevens en vertoont een duidelijk verlies van herstellend vermogen sinds het begin van de jaren 2000. Vooral in drogere gebieden en in gebieden die dichter bij het menselijk landgebruik liggen, zoals stedelijke gebieden en landbouwgrond, zijn zeer uitgesproken verliezen te zien.
Dit betekent dat het woud het risico loopt af te sterven, met ingrijpende gevolgen voor de biodiversiteit, koolstofopslag en klimaatverandering op wereldschaal, zo concluderen de auteurs van de studie, die recent is gepubliceerd in Nature Climate Change.
Uit de analyse blijkt dat het verlies aan herstellend vermogen het bos dichter bij een kantelpunt heeft gebracht, waarop het een abrupte overgang naar een veel droger leefgebied dreigt te ondergaan. De nabijheid van zo’n kantelpunt kan worden afgeleid uit de snelheid waarmee een systeem herstelt van verstoringen. Dit wordt ‘critical slowing down’ of kritieke vertraging genoemd.
Kritieke vertraging is typisch voor een systeem dat zich in meer dan één toestand kan bevinden en een punt nadert waarop een abrupte overgang tussen toestanden optreedt. Dit ‘critical slowing down’ staat dus voor een verzwakking van het herstellend vermogen dat het systeem na verstoringen weer in evenwicht brengt.
Tijd om te handelen
Als het Amazone-regenwoud of delen ervan zulke abrupte overgangen ondergaan, is de verwachting dat het bos een savanne-achtig leefgebied wordt. Er lijkt echter nog tijd te zijn om in actie te komen, zegt Niklas Boers van het PIK in Potsdam.
“Ons onderzoek laat zien dat de Amazone een kantelpunt nadert, maar ook dat het dit waarschijnlijk nog niet is gepasseerd.”
De nieuwste simulaties van klimaatmodellen vertonen echter ook voor de nabije toekomst minder regenval in de Amazone als gevolg van klimaatverandering. En de resultaten van dit onderzoek laten zien dat dit bijzonder slecht nieuws is voor de Amazone, omdat droogte het verlies aan herstellend vermogen verder zal vergroten.
Lees ook "Kantelpunten in klimaatverandering" op Duurzaamnieuws
