[ Update peilingen Tweede Kamer ] 3 maanden na de verkiezingen kan de VVD zich nog harder achter het hoofd krabben dan het direct na de verkiezingen al zou moeten doen. Ze verloor maar liefst 11 zetels in de meest recente peiling na de verkiezingen, van Peil.nl op 9 februari. Ook Pieter Omtzigt heeft na zijn schimmige vertrek uit de onderhandelingen met zijn NSC een duikvlucht ingezet. Wilders profiteert met zijn PVV en groeit door naar 52 zetels. Die trend is nu ook bij de Peilingwijzer te zien.
De kiezer rekent af met de frustrerende houding van Yesilgöz en laat de VVD massaal vallen. Dat heeft nog geen onmiddellijke gevolgen, behalve als de formatie niet slaagt en er nieuwe verkiezingen zouden worden uitgeschreven. Ook Pieter Omtzigt wordt op zijn informatief gedrag afgerekend. Volgens deze peiling zouden we dan opnieuw een aardverschuiving kunnen zien richting de PVV. Bij de andere partijen zijn er nauwelijks verschuivingen.
Belangrijk voor de beeldvorming is de globale verdeling tussen linkse en rechtse voorkeur bij de kiezers. Bij Peil.nl plaatst 29% zich links van het midden, 49% rechts van het midden en 22% in het midden. 15 jaar geleden was dat nog 35% links, 41% rechts en 24% in het midden. Midden en links hadden toen nog een meerderheid met 59%, nu is dat nog maar 51%.
Geen meerderheid zonder Wilders, politieke klimaatramp
Door de uitslag van de verkiezingen wordt regeren met een meerderheid lastig, en vrijwel onmogelijk zonder Wilders. Voor klimaat en duurzaamheid belooft het weinig goeds.
Met deze cijfers lijkt zich een politieke klimaatramp aan te kondigen: een links kabinet zonder NSC wordt onmogelijk (maar zou wel een comfortabele meerderheid hebben), en een rechts kabinet met de PVV kan de doodsteek voor het klimaatbeleid betekenen. Overigens gaf Pieter Omtzigt aan een rechts minderheidskabinet niet uit de weg te gaan; toch zijn voorkeur?
De BBB lijkt geen rol van betekenis te gaan spelen. Het schoof eerder ex CDA en afgedankt staatssecretaris Mona Keijzer als kandidaat premier naar voren. Daarnaast haalde ze JA21-leden Nicki Pouw-Verweij en Derk Jan Eppink en PVV-lid Lilian Helder binnen. Sindsdien zakt de BBB langzaam weg in de peilingen, ook al na gedoe rond enkele leden.
Omtzigt, van der Plas en Timmermans
Het Omtzigt Effect was al langer zichtbaar. Al in de Peilingwijzer van 16 september was de NSC de grootste partij, en werd op de hielen gezeten door de VVD en Groenlinks / PvdA. Bij de BBB is geen Keijzer-effect merkbaar, ze staat op ruime achterstand. Het CDA valt in een zwart gat en geen van de andere partijen komt momenteel boven de 10 zetels uit.
Regeren zonder Omtzigt wordt met deze cijfers zo goed als onmogelijk. Zelfs de combinatie van VVD, BBB en PVV komt niet in de buurt van een meerderheid en met de PVV zal er weinig animo voor andere partijen zijn om aan te sluiten. Linksom met Omtzigt lijkt lastig te worden.
De huidige coalitie is bij alle peilers zo ver weggezakt dat ze geen rol meer speelt.
Peilingen 2e kamer / partijen | Tweede Kamer 23 | Peil.nl 9-2-24 | Peilingwijzer 13-2-24 |
Omtzigt / NSC | 20 | 11 | 12 |
PVV | 37 | 52 | 48 |
VVD | 24 | 13 | 18 |
PvdA / GroenLinks | 25 | 25 | 25 |
BBB | 7 | 8 | 7 |
CDA | 5 | 8 | 6 |
ChristenUnie | 3 | 3 | 3 |
D66 | 9 | 10 | 9 |
Denk | 3 | 3 | 3 |
FVD | 3 | 3 | 3 |
JA21 | 1 | 0 | 1 |
PvdDieren | 3 | 3 | 4 |
SGP | 3 | 3 | 3 |
SP | 5 | 6 | 4 |
Volt | 2 | 2 | 3 |
Betrouwbaarheid peilingen
De peilingen voor de verkiezingen van 2023 hebben de winst van de PVV geen van alle zien aankomen.
Bij de vorige verkiezingen in 2017 was die betrouwbaarheid redelijk hoog. Vooral het gemiddelde van alle peilingen, weergegeven door de peilingwijzer, gaf een goede indicatie. Belangrijkste afwijkingen in 2017 waren het onderschatten van de VVD en het overschatten van de uitslag voor GroenLinks.
Interessant om te vermelden is dat de peiling van Eenvandaag, die het hoogste zetelaantal voorspelde voor de VVD, er de vorige verkiezingen nog ruim onder zat. Overigens leek de aanhang van Rutte parallel te lopen met de hoeveelheid publiciteit die hij in de media toebedeeld kreeg als gevolg van de coronacrisis, niet op basis van de waardering daarvoor. Aanwijzing daarvoor waren de terugval gedurende de zomervakantie (2021), en de stijging daarna in de peilingen, ondanks de toenemende kritiek op het beleid.
Wat is een politieke peiling
Politieke peilingen vertalen individuele meningen van burgers naar een collectief beeld van de publieke opinie. Als dit op een gebrekkige en vertekende wijze gebeurt, ontstaat een misleidend beeld dat afwijkt van de werkelijke opvattingen van de bevolking. Dat komt doordat peilingen werken met een steekproef. Dat is een kleine groep mensen waarvan wordt verondersteld dat de gemiddelde samenstelling representatief is voor de bevolking als geheel. De samenstelling van de steekproef en de manier van vragen stellen zijn belangrijk voor de uiteindelijke kwaliteit.
Hoe werken politieke peilingen
Peilingen kunnen op verschillende manieren worden uitgevoerd. Ze worden georganiseerd door gespecialiseerde bureau's. Sommige daarvan beschikken over zogenaamde panels. Dat zijn bestanden van deelnemers die zich hebben aangemeld om aan peilingen 2e kamer mee te werken. Die worden op diverse kenmerken geselecteerd, zodat een representatieve weergave van de bevolking ontstaat. Vragen van een peiling worden telkens onder een deel van het panel uitgezet.
Een andere manier is om voor elke peiling nieuwe mensen spontaan te benaderen met een vraag om deelname. Door de verschillen in aanpak ontstaan er ook verschillen in de peilingen van de verschillende organisaties. Zo scoort de VVD doorgaans lager in de peilingen van Maurice de Hond, dan bij de anderen.
De Peilingwijzer geeft een overzicht van het gemiddelde van alle peilingen.
Allepeilingen.nl vergelijkt de politieke peilingen 2e kamer van zeven bronnen, verzameld in een overzicht. Je kunt ook direct naar de afzonderlijke overzichten van de individuele peilers, en er is een lange historie zichtbaar:
Kantar Public, peil.nl van Maurice de Hond, de politieke barometer van Ipsos Synovate, I&O Research, de Stemming van Een Vandaag, LISS panel en NOS Peilingwijzer.