Dat de banken onder vuur liggen is niet nieuw. De kritiek op hun functioneren neemt sinds 2008 alleen maar verder toe en werd kort geleden nog maar eens uitvoering uiteengezet door Joris Luyendijk in Tegenlicht. Zijn conclusie: het heeft weinig zin om individuele bankiers af te schieten, het systeem zelf is rot.
En ondanks een jarenlang spervuur van kritiek uit verschillende maatschappelijke hoeken geeft dat systeem vooralsnog weinig sjoege en gaat verder met bellen blazen. Het meest cynische is nog dat maatregelen die bedoeld zijn om het systeem veiliger te maken, juist de deur openzetten naar nieuwe bubbels.
Zoals het verhogen van de buffer voor banken. Die buffer bestaat uit het percentage eigen vermogen dat banken moeten aanhouden op hun balans. Een hoger eigen vermogen moet banken beter bestand maken tegen schommelingen op de financiële markt. Dag mag dan werken voor individuele banken, het grootste probleem, dat van ongelimiteerde geldschepping, wordt er eigenlijk alleen maar door vergroot. Immers, banken blijven winst maken. Wanneer die winst wordt toegevoegd aan het eigen vermogen van de bank, ontstaat daaruit weer een grotere capaciteit om leningen uit te geven en geld (en schuld) te scheppen.
Er zijn twee manieren om dat te voorkomen: het bufferpercentage continu blijven verhogen zodat er geen ruimte ontstaat voor nieuwe geldschepping, of de banken onderbrengen in een maatschappelijke structuur waarbij winst geen doel meer is. Dat kan in een coöperatieve structuur, of door nationaliseren.
Het huidige beleid van 'quantitative easing' wat juist neerkomt op nieuw geld in de economie pompen, werkt in dat verband precies de verkeerde kant op en jaagt nieuwe bubbels aan.
Zo'n bubble zie je nu ontstaan op de aandelenmarkten: de rente is laag, de olieprijs is laag, de economie draait slecht, dus stroomt het geld naar de beurs in plaats van naar bedrijven. Door de aanhoudende vraag naar aandelen lopen de koersen op, terwijl de echte waarde van de bedrijven niet toeneemt, vaak zelfs nog daalt. Ook de arbeidsmarkt groeit niet in verhouding, waardoor de werkgelegenheid in verhouding tot de beurswaarde en de geldhoeveelheid verder afneemt.
Tegen die andere grote bubble, die van de koolstof, begint nu langzaamaan wat meer zichtbare tegenstand te komen. Uit de groene hoek is die tegenstand natuurlijk niet onverwacht, zoals de petitie van ABP fossielvrij, die het pensioenfonds wil bewegen om haar beleggingen uit de fossiele industrie terug te trekken. (De petitie wordt op 17 maart aan het ABP aangeboden)
Wel onverwacht is dat een instituut als de Bank of England recent een zelfde signaal afgaf. Die waarschuwde vorige week (3 maart 2015) tijdens een conferentie dat beleggen in fossiele energie-industrie een steeds groter risico inhoudt, omdat het grootste deel van de reserves niet als brandstof kan worden gebruikt, als we de globale temperatuurstijging binnen de 2-gradengrens willen houden.
De eerdere reactie van de ABP-directie op de petitie, dat desinvestering uit fossiel geen zin heeft omdat, als het ABP niet in fossiel belegt, anderen dat wel zullen doen, wordt met deze uitspraak van een van de belangrijkste centrale banken in de wereld pijnlijk onderuit gehaald.
Nog verrassender wellicht is het rapport van de nationale bank van Abu Dhabi, dat vrijwel tegelijk verscheen. Daarin wordt geconcludeerd dat fossiele energie niet langer kan concurreren met duurzame energie. Niet het klimaat, maar objectieve en harde economische waarden liggen aan die conclusie ten grondslag: zelfs wanneer de olieprijs nog verder zakt, zullen zon en windenergie de prijsslag uiteindelijk winnen. Nu al wordt meer dan de helft van alle investeringen in nieuwe energieopwekking aan schone energie besteed. Dat deel wordt in de toekomst alleen maar groter, erkennen ze zelfs in het epicentrum van de oliewereld. Gewoon omdat het goedkoper is.
Hier ligt een mogelijkheid om de grote problemen juist vanuit het systeem op te lossen. Geld is er genoeg. Wanneer dat geld wordt geïnvesteerd in meer schone energie in plaats van in een nieuwe aandelenbubble, helpen we daarmee zowel het klimaat als de echte economie. Hopelijk worden onze pensioenboeren op tijd wakker.
Peter van Vliet
Lees ook:
Joris Luyendijk: dit gaat helemaal fout
Carbon bubble kan megacrisis veroorzaken
Het lijkt me goed De Bree bij het verdere debat te betrekken.
Hij zwijgt overigens over het punt van het stoppen met investeren in fossiele bedrijven, vanwege de gevaarlijke Carbon bubble (en natuurlijk de klimaatverandering). Wie zwijgt stemt toe?! Dus ABP, weg ermee! Die fossiele aandelen.
@Tony: zou je met ons willen delen wat volgens jou die ‘echte oplossingen’ dan wel zijn?
Het probleem met opiniemakers als Luyendijk is dat hun populariteit zulke enorme vormen aanneemt dat er geen enkele inhoudelijk discussie meer mogelijk is over hun opinies. Want dat zijn het ‘persoonlijke opinies’. De feiten:
1) Sinds de jaren’90 zijn er waarschuwingen naar de toezichthouders, de politici en naar journalisten als JL gegaan, alleen heeft men ervoor gekozen die signalen te negeren.
2) Het verhogen van buffers heeft geen enkele zin. Als er een bankrun komt is alles onder de 100% te weinig. 3) Geldschepping is helemaal niet te stoppen. Het meeste geld is wereldwijd digitaal, dus hoe wil je dat doen?
4) Dan over ‘het systeem’. Het financiele systeem bestaat uit mensen. Luyendijk kiest ervoor om alle bankiers over een kam te scheren en te roepen ‘het is het systeem’. Het probleem is juist dat in NL de verantwoordelijken nooit gestraft worden voor mismanagement en misleiding. En dat geldt ook voor Zalm, Bos en Dijsselbloem. Waar Luyendijk ook aan voorbij gaat is dat de bancaire sector in Nederland sinds 2008 grotendeels in handen van de Staat is. Als het dus nog steeds niet goed gaat, is de Staat c.q. Dijsselbloem als hoofdaandeelhouder en verantwoordelijk voor vooral politieke benoemingen bij toezichthouders en de betrokken banken daar dus medeverantwoordelijk voor. Inclusief de leden van de 2e Kamer.
Kortom, net als Jeroen Smit met ‘de prooi’ zorgt Luyendijk ervoor dat de aandacht wordt afgeleid van echte oplossingen. Het is een goed leesbaar boek. Maar niet meer dan dat. Veel belangrijker: echte dialogen tussen mensen uit de sector als morgen in Rotterdam zijn cruciaal over Tegenlicht en wat wel. Ik zal er bij zijn. Want itt tot wat Luyendijk beweert zijn ‘we’ altijd bereid om in discussie te gaan en vragen te beantwoorden. Maar dan moet men het het wel doen en gewoon even bellen. Dat men dat niet doet, zegt genoeg.
Vg
Tony de Bree (ex-ABN Amro)
Auteur ‘Dagboek van een bankier’ (2013) en ‘De duurzame bank’.