Nu het presidentschap van Trump voorbij is, betekent dat dan ook het einde van een ongekend gouden tijdperk voor grote bedrijven? En welke gevolgen kan dat hebben voor de invloed van de VS op klimaatverandering?

De steun van de president, het Congres, het Hooggerechtshof en de Federal Reserve heeft onder Trump een hoogte bereikt die niet eerder in de geschiedenis is voorgekomen. Dat heeft tot ongekende winsten bij grote bedrijven geleid.

Het succes van grote bedrijven wordt misschien het best geïllustreerd door de extreem hoge aandelenwaarde van Amerikaanse bedrijven in verhouding tot het bbp. Dat is grotendeels te danken aan Trumps zorgvuldig uitgekozen voorzitter van de Federal Reserve, Jerome Powell.

Wildgroei van marktwaarde

De website Axios meldt dat de totale marktwaarde van Amerikaanse beursgenoteerde bedrijven is onder Trump toegenomen van ongeveer 200% van het Amerikaanse bbp in 2016 tot een recordhoogte van 266% van het bbp dit jaar. Oftewel, bedrijven zijn ongeveer tweeënhalf keer zo veel waard als alles wat wordt geproduceerd en geconsumeerd door de VS in een jaar tijd. In 2009 bedroeg deze waarde nog ongeveer 100% van het BBP.

Bovendien is het opmerkelijk dat in de huidige coronacrisis deze marktwaarde niet is aangetast. Als oorzaak daarvoor wordt vooral naar de FED gekeken.

Ook bij het Hooggerechtshof worden bedrijven stelselmatig bevoordeeld als ze worden aangeklaagd.

De Senaat en het Huis van Afgevaardigden, waar de republikeinse partij een meerderheid heeft,  verlaagden tijdens het presidentschap van Trump de vennootschapsbelasting van 35% naar 21%, maar schrapten ook de progressieve tarieven voor vennootschapsbelasting en de alternatieve minimumbelasting voor bedrijven, waardoor grote bedrijven hun belastingafdrachten verlaagden tot recordminima.

Trump verlaagde in 2017 ook het budget voor de belastingdienst IRS met 239 miljoen dollar. Die combinatie leidde in 2019 tot een daling van belastinginkomsten uit ondernemingen tot het niveau van 1929. De belastinginkomsten uit bedrijven als percentage van het bbp zijn gedaald tot slechts 1,1%. Dat is het laagste niveau van alle geïndustrialiseerde landen, schrijft Axios.

In diezelfde periode groeide de staatsschuld van de VS met bijna 30%, van 82% van het bbp tot 106% van het bbp.

Daar staat tegenover dat de totale kasreserve van de 10 grootste Amerikaanse bedrijven eind 2019 wordt geschat op meer dan 700 miljard dollar en de gezamenlijke winst voor belastingen van de Amerikaanse bedrijven bedroeg in 2019 naar schatting ca 8 biljoen (8000 miljard) dollar.

Dat is ca 8 maal zo veel als het totale begrotingstekort van de VS in 2019. Kortom, als bedrijven normaal de al verlaagde belasting van 21% zouden betalen (in plaats van de huidige werkelijke 1,1%) zouden de VS een begrotingsoverschot hebben van bijna 700 miljard, in plaats van op een totaal faillissement af te stevenen.

Deze cijfers laten zien hoe bedrijven de Amerikaanse samenleving leegzuigen ten koste van de burgers, die wel belasting betalen.

Biden's erfenis

De erfenis die Biden aantreft nu hij tot de 46e president is gekozen is een land dat financieel aan de rand van de afgrond staat en dat door de rest van de wereld met de nek wordt aangekeken. 

Een land ook dat tot op het bot is verdeeld en met een verslagen ex-president die, in tegenstelling tot de traditie, zich waarschijnlijk politiek (of erger) zal blijven profileren en verzetten tegen de werkelijkheid. 

En een land dat uitgehold is door de coronapandemie, die niet te beheersen valt zolang een groot deel van de bevolking alle maatregelen om deze te controleren volstrekt negeert.

Om het plaatje compleet te maken zal Biden mogelijk ook nog geconfronteerd worden met een rood gekleurde Senaat, die de noodzakelijke maatregelen kan (en veelal zal) blokkeren.

Het geld dat nodig is om de VS weer op de rails te krijgen zal bij de bedrijven vandaan moeten komen. Maar verhogen van belastingen staat in de VS bijna gelijk met politieke zelfmoord. En als het al lukt, zal dat ten koste gaan van bedrijfswinsten, wat zich makkelijk kan vertalen in het inzakken van de beurs. Minder winst betekent doorgaans meer ontslagen, en dus hogere lasten voor de overheid. Een economische crisis is dan niet ver weg.

De andere route is nog meer lenen en het begrotingstekort nog verder op laten lopen. Of geld bijdrukken. Maar dat houdt het risico van toenemende inflatie in, oplopende rente en een bevolking die haar schulden niet meer kan betalen en en masse failliet gaat. Ook dan is het eindresultaat al snel een economische crisis.

De cocktail van pandemie, economisch vooruitzicht, een verdeelde, gefrustreerde en zwaar bewapende samenleving, een actieve notoire politieke onruststoker en een politieke patstelling zal de nieuwe president in het gunstigste geval slapeloze nachten bezorgen. 

Gevolgen voor Europa de rest van de wereld

Hoezeer de VS ook leiding zouden willen geven aan de rest van de wereld, daar gehoor aan geven zit er waarschijnlijk even niet in. Trump heeft het meeste krediet daarvoor verspeeld en de aandacht van een nieuwe regering zal allereerst gericht zijn op het op orde brengen van het eigen huis. Dat zal wel even gaan duren.

De VS zullen zo voorlopig geen andere internationale rol gaan spelen dan nu het geval is, en vooral haar eigen belangen blijven beschermen. Dat heeft het land tenslotte altijd gedaan. Europees optimisme over snel herstellende en meer wederkerige relaties onder Biden lijken dan ook voorbarig.

Gevolgen voor duurzaamheid en klimaat

Dat Biden meer oog heeft voor klimaatverandering en duurzaamheid dan Trump is bekend. De VS zullen onder Biden dan ook wel snel terugkeren in het verdrag van Parijs. Maar of ze dan ook in staat zullen zijn om daar voluit invulling aan te geven is een groot vraagteken. 

Het land loopt nog steeds ver achter in schone energievoorziening, maar zal alle zeilen bijzetten om economisch te herstellen. Dat zal in eerste instantie dan ook vooral op fossiele energie gebeuren, met als gevolg eerst snel oplopende emissies, voordat nieuwe maatregelen effectief kunnen worden.

Tenzij. Stel dat Biden de industrie zo ver krijgt om uit eigen zak snel te verduurzamen. Bedrijven hebben er de middelen voor. En het zou goed zijn voor hun imago. Daar zouden ze natuurlijk wel wisselgeld voor vragen, zoals blijvend lage belastingen. En het recht om dat model ook in andere sectoren toe te passen, zoals gezondheidszorg, beveiliging, onderwijs. Het past in de Amerikaanse manier van denken. En het transformeert Big Business Luilekkerland tot een volwaardige USA Inc. 

Het kan goed zijn voor het economisch herstel van het land, én voor het klimaat. Maar over ethiek en democratie hoeven we daarna waarschijnlijk niet meer te praten. 

Peter van Vliet