Zowel in de VS als in Europa denken politici op voorspraak van de experts uit de fossiele sector dat een centrale op gas minder broeikasgassen uitstoot dan een centrale op steenkool. Uiteraard wordt dit betrokken op dezelfde hoeveelheid opgewekte elektriciteit. In Europa en met name Nederland zijn we desondanks meer op kolen gaan stoken omdat dat goedkoper is en daar is de milieubeweging boos over. In de VS is juist het gebruik van gas sterk opgevoerd met het idee dat het schoner is en ook omdat de gasproductie in eigen land enorm is toegenomen. De meeste oude kolencentrales kunnen niet meer concurreren tegen modernere gascentrales.
Het is op grond van de chemische vergelijking en energieproductie inderdaad juist dat voor een gelijke energieopbrengst bij verbranding van kool twee keer zo veel CO2 vrijkomt als bij verbranden van gas. Een recent zeer betrouwbaar rapport (Nature 538,88–91(06 October 2016) concludeert echter dat er bij de winning van gas wereldwijd ca 2 % ontsnapt. Dat was in het verleden zelfs 8 %.
400 ppm in 2040
Methaan in de atmosfeer is een factor 100 keer zo sterk broeikasgas maar blijft niet zoals CO2 voor de eeuwigheid in de atmosfeer. Daarom wordt voor het effect op lange termijn niet die factor maar de broeikasgaspotentie (green house gas potential, GHP) in klimaatmodellen gebruikt. Op een termijn van 100 jaar rekent het IPPC daarvoor met een GHP van 25. De termijn voordat we over de temperatuurstijging van 2 graden ten opzichte van 1900 zullen gaan is echter veel korter dan 100 jaar. Bij het doortrekken van de trend sinds 1900 en de huidige CO2 concentratie van 400 ppm behalen we die grens al binnen 25 jaar, dus in 2040. De kans dat we dit via verduurzaming kunnen uitstellen is ondanks het klimaatakkoord van Parijs vrijwel nihil. De grens zal waarschijnlijk zelfs al eerder bereikt worden. In het gunstigste scenario zijn we immers pas circa 2050 van de fossiele brandstoffen af. Pas vanaf die tijd kan het CO2 gehalte gaan afnemen, waarbij het dan nog duizenden jaren zal duren voordat we op het oude niveau van voor 1900 terug zijn. Tot 2050 zal de CO2 concentratie eerst nog verder toenemen.
Op een termijn van 20 jaar is methaan als broeikasgas een factor 85 sterker dan CO2. Bij 2 % lekkage van methaan moeten we dus 170 % extra broeikaseffect rekenen. De verhouding gas versus kool wordt dan 2,7 tegen 2 in plaats van 1 tegen 2
Aardgas geen overbruggingsbrandstof
De concentratie methaan in de atmosfeer stijgt snel. Sinds 1900 is de concentratie boven het noordelijk halfrond gestegen van 0,8 tot 2 ppm . Dit betreft de gemeten concentratie en niet de emissie. Om het broeikasgaseffect te vergelijken met dat van CO2 moeten we de concentratie dus met 100 vermenigvuldigen. Dan is dat een toename met 120 ppm CO2 equivalenten. CO2 zelf is in die periode gestegen van 295 naar 400 ppm dus een toename met 105 ppm. Gaan we er van uit dat omstreeks 1900 het klimaat stabiel was, dan is de huidige opwarming ten gevolge van 225 ppm extra CO2 equivalenten in ongeveer gelijke mate toe te schrijven aan een toename van methaan en CO2.
Daarmee is nog niet alles gezegd. In een artikel van Christina Nunez, (National Geographic 25 september 2014) wordt gesteld dat het gebruik van aardgas als overbruggingsbrandstof voor de transitie naar duurzaam helemaal geen overbruggingsfunctie vervult maar een barrièrre. Door het goedkope gas en de bouw van gascentrales met een afschrijvingstermijn van 40 jaar wordt de overgang naar duurzaam afgeremd en uitgesteld.
Tenslotte is er nog een ander aspect. Als we nu stoppen met de emissie van methaan, kunnen we daar omstreeks 2050 al de eerste vruchten van plukken. Het totale gehalte CO2 equivalenten gaat dan al zakken omdat methaan wordt omgezet tot CO2. Enkele tientallen jaren verder kunnen we met het totale gehalte CO2 equivalenten weer terug zijn op het niveau van 1900. Als we nu stoppen met CO2 emissie, zal het nog duizenden jaren duren voordat de CO2 concentraties significant zakken.
Verkooppraatje voor politici
Aardgas als overbruggingsbrandstof van steenkool naar duurzaam is dus lariekoek ofwel een broodje aap dat in omloop is gebracht door de jongens van de fossiele sector om het vege lijf te redden. Omdat er maar heel weinig politici zijn die ooit scheikunde en natuurkunde in hun pakket hadden, verkoopt het praatje heel vlot.
We moeten zo snel mogelijk van het gas af en dat geldt niet alleen voor aardgasproductie en transport maar ook voor oliewinning en opslag waarbij gas ontsnapt en bij de rundvleesproductie waarbij veel methaan vrijkomt. Over dat laatste probleem verschijnen overigens steeds meer publicaties. Bepaalde toevoegingen aan het veevoer kunnen de methaanproductie drastisch verminderen. Minder rundvlees en lamsvlees eten is natuurlijk veel eenvoudiger, bovendien goedkoper en gezonder.
Han Blok