De circulaire economie begint lokaal
De Nederlandse economie verandert van een lineair systeem, waarin we produceren, gebruiken en weggooien, naar een circulair systeem waarbij we minder verspillen en producten, materialen en grondstoffen gedeeltelijk of geheel hergebruiken. Geen afval en schadelijke emissies meer, maar wel nieuwe business modellen, hoogwaardig hergebruik én nieuwe werkgelegenheid. Door de overstap te maken van een lineaire naar een circulaire economie kan de Nederlandse economie naar schatting met 7 miljard euro groeien. Daarvoor is het wel nodig dat we onze patronen veranderen, waarbij we overgaan tot circulaire productie en consumptie.
Dit vergt een grote omslag bij zowel consumenten als bedrijven en overheden. Het begint met bewustwording en kleine accentverschuivingen die zich vooral op lokaal niveau zullen ontwikkelen. Het duurt nog een à twee generaties op een onzeker pad, maar de toekomst is een circulaire economie. Dit concludeert Freek van Eijk. In opdracht van Nederland Circulair onderzocht hij onder meer waar barrières voor een circulaire economie liggen. In zijn rapport geeft hij tevens een aanzet tot de start van zo’n proces van transitie.
Nederland is op het gebied van duurzaamheid een van de koplopers in de wereld. Veel bedrijven verwachten dat deze koploperpositie de komende jaren alleen maar versterkt zal worden.
Lokale activiteit
Een circulaire economie heeft een sociaal karakter en brengt ‘het systeem’ in evenwicht. Ze is houdbaar bij de juiste balans tussen economische, ecologische en sociale belangen. Een circulaire economie heeft een sociaal karakter en brengt of houdt het systeem in evenwicht. Door (systeem)optimalisatie van al die aspecten is in ketens de meeste winst te behalen, maar juist daar lopen veel complexe stromen met verschillende belangen. “Een echte ondernemers wacht niet op de overheid of regelgeving, maar trekt z’n eigen plan en begint lokaal,” vertelt Van Eijk. “Er zijn winnaars, maar ook verliezers in de transitie naar een circulaire economie. Zo zijn kolencentrales de verliezers van morgen, omdat het gebruik van fossiele brandstoffen worden teruggedrongen. De winnaars zijn innovatieve ondernemers die systeemdenken omarmen en toekomstgericht zijn. In een circulaire economie zien we ook dat de lokale activiteit toeneemt; je bouwt bijvoorbeeld aan de werkgelegenheid op lokaal niveau; de massaproductie neemt daarentegen af.”
Rapport
Het rapport van onderzoeker Van Eijk laat zien welke barrières de weg naar een circulaire economie moet doorbreken. “Alleen door het inzichtelijk maken van het proces en de te behalen winsten kan de stap naar verandering worden gemaakt. Circulaire economie, het woord zegt het al, is geen duurzaamheidshobby. Het gaat om economie en vergroening samen. Het is een transitie naar een nieuw wereldwijde operating system. En dat vraagt weer om een nieuwe afweging en balans inzake milieurisico’s en economie.”
Barrières zijn institutioneel, cultureel, wet- en regelgeving gedreven, financieel of technologisch van aard. Van Eijk noemt een aantal oplossingsrichtingen voor barrières op de weg naar een circulaire economie:
- Zorgen voor de juiste prikkels
o fiscale hervormingen
o wegnemen van wettelijke obstakels
o betere implementatie
o actie op marketing en GPP
- Bevorderen samenwerking, kennisvoorziening en als makelaar optreden in de waardeketen
- Wegnemen van obstakels in de marktstructuur, zoals
o aanpakken van marktverstoringen en nutteloze machtsconcentraties
o veranderen van bestaande wet- en regelgeving
o opzetten van typen markten waarin de producent uitgebreidere verantwoordelijkheid draagt
- Transitiekosten bij de overgang naar een circulaire economie verlagen door
o de benodigde infrastructuur te bieden
o technische en structurele innovatieve oplossingen en GPP praktijken te bevorderen
- Bevorderen van burger- of groepsinitiatieven, zoals investering in maatschappelijke doelen, reparatiecafé’s enz.
- Behoefte aan een systematische benadering bij een groot scala aan beleidsregels en maatregelen die van invloed zijn op particuliere en publieke belanghebbenden
- Strategie van gelaagde bestuur: opties structureren langs verschillende actoren
o EU, Lidstaat, gemeenten, particuliere sector, de burgermaatschappij, burgers
Over Nederland circulair!
Nederland circulair! is het resultaat van een samenwerking tussen MVO Nederland, Het Groene Brein, Circle Economy, De Groene Zaak, Sustainable Finance Lab en Click NL Design, met medewerking van RVO.nl en ondersteuning van het ministerie van Infrastructuur en Milieu werken zij gezamenlijk aan het versnellen en versterken van de circulaire economie in Nederland. Hiertoe is www.circulairondernemen.nl opgericht: het platform waar ondernemers, medewerkers en geïnteresseerden hun projecten, evenementen en ervaringen delen, informatie en inspiratie opdoen.
Meer artikelen uit de categorie: Nieuws
Terecht wordt hier een beroep gedaan op het systeemdenken en de systeemaanpak zoals dit in de jaren zestig ook al werd voorgesteld aan de stad München door Frederic Vester die bovendien ook nog voorstelde zich Die Kunst Vernezt zu Denken eigen te maken. Het slaat bij overheden niet aan en ernstig getwijfeld moet worden of het ooit zal aanslaan bij overheden die niet kunnen omgaan met complexiteit maar simplexiteit koesteren. Overheden hebben geen beeld van de complexiteit die ze behoren aan te sturen om circulaire economie te kunnen vormgeven.
En als er al een periode is geweest waarin dat wel mogelijk was, dan is dat niet houdbaar gebleken, omdat het stagnerend eenheidsdenken binnen de overheid heeft geleid tot standaardregels en standaard, niet op haalbaarheid beoordeelde en vaak onbegrepen doelvoorschriften. Misschien helpt het ter inspiratie voor het bereiken van circulaire economie eerst het kunstje van de overlevende cel af te lijken, zoals ‘ niets vastleggen als het niet absoluut noodzakelijk is’.