Waar gaat dit over
Historicus Jean-Baptiste Fressoz prikt in More and More and More: An All-Consuming History of Energy het comfortabele verhaal door dat we als mensheid steeds ‘overgaan’ naar nieuwe energiebronnen. Volgens hem is de geschiedenis van energie geen reeks nette transities, maar een verhaal van opeenstapeling. Nieuwe bronnen verdringen de oude niet, ze komen erbij. De aarde is dus niet getuige van opeenvolgende energietijdperken, maar van een steeds uitdijende honger naar meer.
Waarom wil je dit lezen
Omdat dit boek een ongemakkelijke maar verhelderende waarheid blootlegt. Het laat zien waarom de huidige klimaatopgave wezenlijk anders is dan eerdere veranderingen in energiegebruik. Wie begrijpt dat onze geschiedenis er een is van meer en meer, beseft ook hoe uitzonderlijk moeilijk het is om nu écht minder te gaan gebruiken.
Stapelen in plaats van vervangen
Fressoz verzet zich tegen het populaire idee van de “energietransitie”. In plaats van een vloeiende overgang, zoals van hout naar steenkool, van steenkool naar olie, ziet hij een patroon van cumulatie. Zo brandt de wereld vandaag meer hout dan ooit, ondanks kolen, olie en gas. In de negentiende eeuw werd hout zelfs cruciaal voor het steenkooltijdperk: mijnschachten en spoorlijnen verslonden miljoenen tonnen hout. En de opkomst van olie betekende niet het einde van kolen of staal, maar juist hun uitbreiding. Olie kon alleen domineren dankzij stalen pijpleidingen, betonnen raffinaderijen en cementrijke infrastructuur.
De symbiose van energie
In plaats van een reeks vervangingen spreekt Fressoz van een ‘energetische symbiose’. Energiebronnen versterken elkaar: hout maakte kolenwinning mogelijk, kolen voedden de staalproductie die nodig was voor olie, en olie voedt vandaag de productie van cement, plastic en staal die weer onmisbaar zijn voor windmolens en zonneparken. Energie groeit als een netwerk van afhankelijkheden, niet als een trap van vooruitgang.
De mythe van de transitie
Het begrip ‘energietransitie’, zo betoogt Fressoz, is niet neutraal. Het is een politiek en economisch narratief dat vaak door bedrijven zelf wordt gebruikt om de indruk te wekken dat verandering vanzelf komt. Maar historisch gezien is dat nooit gebeurd. Geen enkele energiebron is spontaan vervangen; elke nieuwe bron kwam erbij en vergrootte de totale consumptie. Het populaire model van de S-curve, waarin een technologie snel groeit, een piek bereikt en dan afneemt, past niet bij energiegeschiedenis. De werkelijkheid is taai, rommelig en cumulatief.
De materiële kant van energie
Energie is niet alleen een kwestie van brandstof, maar ook van materialen. Om energie te winnen, op te slaan en te transporteren, hebben we enorme hoeveelheden grondstoffen nodig. Denk aan staal voor boorinstallaties, cement voor dammen en raffinaderijen, hout voor mijnschachten. Zelfs de ‘groene’ energie van vandaag steunt op intensieve materiaalstromen. De geschiedenis van energie is dus ook een geschiedenis van extractie van de aarde zelf.
Een ongekende uitdaging
De centrale vraag van Fressoz’ boek is confronterend: als de geschiedenis van energie er altijd een was van groei en opstapeling, wat betekent het dan om nu te willen afbouwen? Voor het eerst in de menselijke geschiedenis proberen we niet meer energie te produceren, maar minder. Dat maakt de huidige transitie radicaal anders dan alle vorige. We zullen niet alleen nieuwe bronnen moeten bouwen, maar ook de oude ontmantelen — infrastructuren, industrieën, gewoontes. En dat, zegt Fressoz, is nog nooit eerder vertoond.
Vooruitgang ontmaskerd
More and More and More is geen nostalgische energiegeschiedenis, maar een ontmaskering van ons vooruitgangsverhaal. Fressoz laat zien hoe de moderne wereld is gebouwd op lagen van energie, niet op vervanging maar op ophoping. Wie zijn boek leest, ziet dat de échte uitdaging niet de uitvinding van nieuwe energie is, maar de kunst van het stoppen.
Een geschiedenis van energie blijkt daarmee ook een geschiedenis van menselijke gulzigheid. En van de vraag of we die ooit echt kunnen beteugelen.
Blijf op de hoogte met de nieuwsbrief. Meld je hier aan.
( Je kunt ons ook steunen door lid te worden of te doneren )
