De natuur als onderwerp op een expositie is een actueel gegeven, maar kent een lange geschiedenis. Neem bijvoorbeeld de exposities in het Arnhemse park Sonsbeek (vanaf 1949) Of de Dokumenta in Kassel, waar Joseph Beuys in 1982 zevenduizend eikenbomen plantte. En sinds 2003 is langs de Belgische kust elke drie jaar de succesvolle expositie Beaufort te zien. In Nederland zijn de IJsselbiënnale en Into Nature bekend. Maar denk ook aan Woest en Bijster, Folly Art Norg, Zomer op Schokland, Kunstenlandschap, Kunstroute Hummelo, Kunstoer, Open Stal Oldeberkoop enzovoort….
Sinds een aantal jaren lijkt het aantal exposities in de natuur elk jaar te groeien. Dat kan te maken hebben met het feit dat expositieruimten duurder en schaarser worden. Een tweede verklaring is even logisch: kunstenaars weerspiegelen in hun werk vaak de tijdgeest. En klimaatverandering en natuurbehoud zijn in de afgelopen jaren uitgegroeid tot hot news items.
De IJsselbiënnale is één van de vele initiatieven en in opzet vergelijkbaar met Into Nature en Beaufort. De basis wordt gevormd door een fors aantal bekende kunstenaars die op uitnodiging een werk voor de expositie maken. Dat levert bij elke editie wel een aantal publiekstrekkers op. De IJsselbiënnale is met ca. 100 kilometer de langste kunstroute, misschien wel van Europa. (De Belgische kust is 85 kilometer).
Nog meer factoren maken de IJsselbiënnale uniek. Het is vrijwel de enige expositie die bij elke editie gepaard gaat aan klimaatverandering en natuurbehoud. Logisch, want het prachtige, afwisselende landschap van de IJsselvallei is het perfecte decor en podium van de kunstroute. En dat ontdek je het beste fietsend of wandelend: zo zijn veel kunstwerken optimaal bereikbaar. De IJsselbiënnale kiest steeds een thema dat verwijst naar de grote uitdagingen van de huidige tijd: water, bodem en vervuiling daarvan, droogte en klimaatverandering.
Bij dergelijke thema’s ontkom je niet aan conceptuele kunstwerken. Maar dat is juist de kracht van de IJsselbiënnale. Kunstenaars maken met hun werk maatschappelijke problemen zichtbaar en ze zetten mensen aan het denken. Dat doen ze niet uit idealisme, radicalisme of zwartkijkerij; ze verwijzen gewoon naar de realiteit en leggen de vinger op realistische bedreigingen die op ons afkomen. In deze editie met als titel ‘Grondtonen’ betreft dat niets minder dan de grond waarop wij leven en het ecosysteem waarvan we een onderdeel zijn.
Grote thema’s, maar boeiend en noodzakelijk om bespreekbaar te maken. Zo zijn er kunstenaars die de natuur ondubbelzinnig onderdeel maken van hun werk. En er zijn werken die ontstaan zijn op basis van wetenschappelijke feiten, bijvoorbeeld het verlies aan biodiversiteit, de toenemende droogte, of simpelweg de invloed die de mens uitoefent op zijn leefomgeving.
Die thema’s worden opgepakt door de 27 genodigde kunstenaars én door ca. 50 regionale kunstenaars. Een uitstekende, lovenswaardige opzet. Want wat vorig jaar bleek bij de Klimaatexpo, blijkt ook nu weer. Er zijn in Nederland veel talentvolle kunstenaars die hun zorgen over het klimaat uiten in prachtig, en veelal goed toegankelijk conceptueel werk. De 2 locaties (in Zwolle en Ellecom) waar deze kunstwerken te zien zijn onder de titel ‘Nevengeulen’ zijn gratis toegankelijk. En dat werkt uiteraard drempelverlagend.
De IJsselbiënnale zoekt nadrukkelijk contact met publiek en instellingen op het gebied van natuurbehoud. Ook daarin is het evenement uniek. Deelnemende kunstenaars zoeken vaak via hun werk contact met bezoekers, maar er zijn ook veel side events, zoals muziek, theater, wandelingen en lezingen. Je kunt aarde proeven en mediteren met mos, je kunt je verdiepen in de geuren van de atmosfeer en bodemsnoesjes proeven. En op de locatie in Zwolle (Harculo Centrale) geeft een groot aantal ‘groene’ initiatieven hun kijk op de noodzaak van de overgang naar een duurzame levenswijze.
Dat alles maakt de IJsselbiënnale een must see, voor iedereen die de Nederlandse natuur belangrijk vindt. En eigenlijk zou dat dus gewoon elke Nederlander moeten zijn. De IJsselbiënnale is dagelijks open tot en met 17 september.
Rob Chevallier, duurzaam beeldend kunstenaar en deelnemer aan de IJsselbiënnale
(Hot Holland top 20 is te zien in de Harculo Centrale in Zwolle).
