De ledstrip als meest duurzame verlichting

Lange tijd was het gebruik van verlichting bijna een synoniem voor energieverspilling. Van de oude vertrouwde gloeilampen stapten we daarom massaal over naar vernieuwde spaarlampen. Deze zouden volgens experts en ook volgens de overheid veel energievriendelijker en duurzamer zijn. En dat waren ze ook. Maar minstens zo energiezuinig dan deze spaarlampen is ledverlichting.

Een bijzondere vorm van ledverlichting is de ledstrip. Een ledstrip wordt nog wel eens verward met vroegere sierlichtjes, speelgoedlampjes of met allerlei soorten feestverlichting. Met prulletjes dus. Niets is echter minder waar. Steeds vaker worden ledstrips gebruikt als hoofdverlichting, als normale huisverlichting dus.

De duurzaamheid van een ledstrip is door alle verwarring met andere verlichting dan ook met enige regelmaat onderwerp van gesprek. Goed dus om eens te focussen op het verhaal achter de duurzaamheid van de ledstrip: wat is het verschil met gewone ledlampen en waarom u beter ook kunt overwegen om ledstrips te gaan gebruiken. Dat laten we aan het einde zien met een helder rekenvoorbeeld.

De klassieke gloeilamp produceerde meer warmte dan licht. Spaarlampen waren al een grote stap in de goede richting. Een spaarlamp werkt door middel vaan een speciale fluorescerende laag en zogenoemde ultraviolette straling. Gemiddeld zorgt dat voor een drie- tot vijfmaal hogere lichtinval voor eenzelfde hoeveelheid energie. Daarenboven gaan ze dan ook nog eens duizenden extra lichturen mee. Wat spaarlampen minder prettig maakt zijn de giftige gassen die vrijkomen wanneer ze breken. Laten we daarom eens focussen op de duurzaamheid van dat onbekende lichtje: de ledstrip.

De duurzaamheid van ledstrip

Led zou bijna de afkorting kunnen zijn voor Licht en Duurzaamheid, maar het is eigenlijk de afkorting voor Light Emitting Diode. Leds zijn vooral bekend geworden door de vele elektronicatoepassingen. Het zijn zogenoemde halfgeleiders die de stroom maar in één richting doorlaten (vandaar dan ook de term ‘halfgeleider’). Een led is voorzien van twee stukjes geleidend materiaal (een anode en een kathode), met daartussenin speciaal verontreinigd materiaal.

De energie of de elektronen willen van de anode naar de kathode ‘springen’, maar moeten dan wel door het materiaal tussenin. Dat materiaal is speciaal ontwikkeld om een bijzondere reactie uit te lokken: wanneer de elektronen erdoorheen springen worden ze omgezet in fotonen, oftewel: licht. De duurzaamheid van ledstrip begint met andere woorden al bij de fabrikant: voor het eerst werd ervoor gekozen om een component net zo te ontwikkelen dat het vooral de bedoeling is om op een duurzame manier licht op te wekken.

Ledstrip in cijfers

Om echt inzicht te krijgen is het nodig om een korte vergelijking te maken. Ledverlichting gaat ongeveer 30.000 tot 50.000 lichturen mee, terwijl een spaarlamp 5.000 tot 10.000 branduren meegaat. De duurzaamheid van ledstrip begint met andere woorden reeds bij de hogere levensduur en de bijhorende vermindering van de vuilnishoop.

Ten tweede heeft een ledstrip een rendement van ongeveer 50-60%. Dat wil zeggen dat per energiedeeltje ongeveer 50 tot 60% wordt omgezet in fotonen. Of nog simpeler: om 20 Watt verlichting te krijgen moet je dus 30 tot 33 Watt aan energie verbruiken. Een spaarlamp daarentegen haalt rendementscijfers tot ongeveer 35%. Om opnieuw 20 Watt verlichting te krijgen moeten we nu dus al 57 Watt aan energie verbruiken.

De duurzaamheid van een ledstrip wordt pas echt duidelijk als we het vergelijken met een gloeilamp. Bij een gloeilamp wordt maar liefst 95% van de hoeveelheid energie omgezet in warmte, het rendementscijfer ligt dan ook op slechts 5%. Om hier 20 Watt aan verlichting te krijgen zouden we maar liefst 400 Watt aan energie moeten verbruiken.

Ten derde moeten we zowel mens als milieu betrekken. Ledstrips bevatten bijvoorbeeld niet langer het schadelijke kwik. Verschillende onderzoeken hebben aangetoond dat ledverlichting positieve gevolgen heeft op zowel mensen als dieren. Dit komt omdat het minder storende effecten met zich meebrengen. Het licht van een ledstrip is veel constanter, verkleurt tot tien maal minder snel dan bijvoorbeeld TL-verlichting, er ontstaan geen hoge spanningspieken of magnetische velden, er komt geen schadelijke UV-straling vrij en bij breuk kan men zich niet verwonden aan de glasscherven. Vooral stroboscopische effecten (het effect dat licht eigenlijk voortdurend knippert wat onbewust resulteert in stress) is bij ledstrips volledig afwezig.

De duurzaamheid in euro’s

Afronden doen we met een praktisch voorbeeld met het oog op de geldbuidel. Het klopt inderdaad dat een ledstrip soms iets duurder is dan klassieke lampen, maar anderzijds hebben ze een veel hoger rendement en verbruiken ze dus veel minder elektriciteit. Stel bijvoorbeeld dat ik op mijn kamer 3 lampen heb van elk 25 Watt. Dat is genoeg om mijn kamer te verlichten en gezellig een boek te kunnen lezen. Maar dat is in totaal dus wel 75Watt aan energie. Nu vervangen we deze oude gloeilampen door ledstrips. We kiezen voor 2,5 meter ledstrip. Dat is lijkt vrij veel, maar we willen het onderscheid dan ook grondig aantonen.

Deze ledstrip hebben een verbruik van 12Watt of meer dan 6 keer minder verbruik dan de klassieke lampen die ik hangen had. Een dergelijke ledstrip kost ongeveer 20 tot 25 euro, beduidend meer dan een klassieke lamp – dat geven we vast en zeker toe. De vraag is nu wat jouw jaarlijkse besparing is en wat de terugverdientijd is. Met een gemiddelde energieprijs van €0.22 per kWH en een dagelijkse brandtijd van 2,5 uren bespaar je jaarlijks tot wel €12,60 aan energie alleen al in deze kamer. Niet toevallig meer dan de helft van de aankoopprijs van jouw ledstrip.

Rekening houdende met de verlengde levensduur van een ledstrip mag aangenomen worden dat de terugverdientijd ongeveer een jaar is: vanaf dat moment begin je eigenlijk winst te maken en wordt het rendabel. De duurzaamheid van ledstrips voel je met andere woorden ook in je geldbuidel.

Conclusie: ledstrip als ideaal alternatief?

Niet toevallig werden gloeilampen door een Europees besluit definitief verboden voor standaard verlichtingsdoeleinden. Ook halogeenlampen staan op de afschietlijst. Spaarlampen zouden de toekomst betekenen van de moderne verlichting maar zijn intussen zelf voorbijgestreefd door ledverlichting.

Ledstrips worden steeds vaker gebruikt als hoofdverlichting en in de toekomst zal dat enkel en alleen nog verder toenemen. De duurzaamheid van ledstrips is dan ook onomstreden: het rendement ligt vele malen hoger, het bevat veel minder schadelijke stoffen en het gaat vele malen langer mee. Het klopt inderdaad dat de kostprijs van een ledstrip nog steeds hoger is dan die van klassieke lampen, maar anderzijds staat de ledstrip technologie in feite nog maar in zijn kinderschoenen.

Verder onderzoek zal hoe dan ook resulteren in goedkopere productieprocessen, stijgende rendementscijfers en een nog langere levensduur. Kortom: ledstrips zijn zonder enige twijfel nu al een efficiënt alternatief voor alle vormen van verlichting. In de toekomst kan dat alleen nog maar beter worden.