Eigenlijk wil ik deze laatste column, dit laatste bericht voor de ‘duurzame flessenpost’, niet schrijven. Want schrijven betekent afsluiten en het is maar de vraag of er al iets afgesloten kan en mag worden. Ik weet niet hoe het met u is vergaan, maar dit jaar ging toch wel veel en veel te snel, niet?
We hadden nog niet de Kerstpullen opgeruimd of het was tijd voor een voorjaarsvakantie, toen opeens zomer, die liep heel traag en rustig over in een herfst die soms ook veel weg had van een zomer, en nu opeens is het berijpt en vorsterig en staat de Kerst pontificaal en onvermijdelijk voor de deur. En waar zijn nu al die mooie, gewone, verdrietige, hardwerkende, te korte en heel soms lummelende dagen gebleven? Ik moest even denken aan de Franse chansonnier Léo Ferré (1971): “avec le temps … avec le temps, va, tout s’en va … c’est pas la peine d’aller chercher plus loin, faut laisser faire et c’est très bien.’ En toen ik dat had opgezocht en weer naar geluisterd kwam ik als vanzelf bij het ‘Les Feuilles Mortes’ van Jacques Prévert, talloze malen naar het niveau van onvergetelijk gezongen door Yves Montand: Oh ! Je voudrais tant que tu te souviennes. Des jours heureux où nous étions amis. En ce temps-là la vie était plus belle, Et le soleil plus brûlant qu’aujourd’hui. Les feuilles mortes se ramassent à la pelle. Tu vois, je n’ai pas oublié…
Tja, en toen was er geen houden meer aan in deze memory-lane en moest ik terug naar het allereerste solo-concert van Keith Jarrett uit 1975, ‘The Köln Concert’. Melancholie, achterom kijken, ‘das war einmal’ gevoelens, dat is het, natuurlijk, maar wel gevoed door het feit dat ik vind dat ik – en ik kan alleen maar voor mijzelf spreken – ondanks alles niet genoeg gedaan heb dit jaar.
In alle eerlijkheid vond ik het een lastig jaar. Of eigenlijk, ik had er meer van verwacht. Gehoopt dat we verder met elkaar gekomen zouden zijn in de maatschappelijke verbouwing die transitie richting duurzaamheid heet. Gewoon meters maken en punten scoren. Zeker we hebben Rutte III en een ‘groen’ regeerakkoord’ waar plechtig beloofd wordt de eerder gedane beloftes rond duurzaamheid waaronder het Rijksbrede Programma Circulaire Economie, het Grondstoffenaccoord en de Transitieagenda’s onverminderd en volledig uit te voeren. Een programma inmiddels versterkt met een niet aflatende stroom rapporten en adviezen.
Dat is een goede zaak en nu we een minister van Economische Zaken en Klimaat hebben zou het kunnen dat er ook focus en vaart komt in de vele en maar ook vaak tegenstrijdige voornemens. Er is door een grote groep mensen dit jaar keihard gewerkt om in het verlengde van dat voornemen te komen met vijf transitieagenda’s die als alles goed gaat op 15 januari 2018 ten doop gehouden worden. En wat er dan gaat gebeuren? Ik zou het echt niet weten, ook al heb ik wel heel duidelijk ideeën, wensen. Want dit is pas het begin van een feitelijk programma van transitie.
Maar die transitie richting duurzaamheid is niet het enige dat aan de orde van de dag is. Er zijn zo ongelofelijk veel andere onderwerpen die om terechte en ook broodnodige aandacht vragen dat het mij een helse klus lijkt om als eerste minister ‘recht zo die gaat’ te blijven. Daadwerkelijk te sturen op en bij te dragen aan zijn aan de grote vragen waar we met elkaar mee zitten, de maatschappelijke uitdagingen. En dat zijn er zomaar een paar forse. Nee, dit is niet een talig douceurtje voor Mark R. maar een nuchtere constatering dat wie er ook met welke ploeg in het Torentje zit, te maken krijgt met het besturen van een land met onverwachte actualiteiten, sterk uiteenlopende eisen en beperkte budgetten. Het iedereen naar de zin maken is gewoon onmogelijk. Regeren lijkt mij een lastige klus met heel veel downs en soms iets positiefs. De ‘boel bij elkaar houden’ is misschien nog wel het beste uitgangspunt dat daarbij past. Ga er maar aan staan.
Maar of dat nu maakt dat de duurzaamheidopgave prioriteit krijgt? Ik heb zo mijn twijfels en dat terwijl ik samen met een geweldig team van mensen er alles maar dan ook echt alles aan gedaan heb naar vermogen om duurzaamheid en meer in het bijzonder prioriteit voor een transitie richting een circulaire economie bij ministeries en bewindslieden op de mentale en beleidsmatige kaart te krijgen. Of dat gelukt is? Ook dat zou ik niet weten. We gaan het zien. In de komende weken en anders straks in januari als de nationale transitieplannen gelanceerd worden. Maar een garantie is er niet. Dat is jammer. Daarom wil ik zo graag dat dit jaar niet afgesloten wordt. Dan hadden we misschien net iets meer tijd gehad om verder te komen. Nog een keertje of tien extra praten, uit te leggen, toe te lichten, te bepleiten. Want dat we met elkaar een transitie moeten realiseren is onvermijdelijk en onverbiddelijk. Maar daar moeten we wel heel hard aan gaan werken. En ja, het is bepaald niet de eerste keer dat ik dit zeg.
Natuurlijk gaan we nu in weerwil van dit alles even genieten van de laatste dagen van dit jaar die voor ons liggen. En ja, dat is een luxe-opmerking; ik realiseer me dat terdege. Maar het is wat het is … ‘avec le temps, va, tout s’en va … c’est pas la peine d’aller chercher plus loin, faut laisser faire et c’est très bien.’ Ik wens u mooie momenten in de korte tijd die ons nog rest dit jaar en een voorspoedige start van het nieuwe jaar.
Jan Jonker
