Al een poosje, ik denk zeker een jaar of tien maar het kan ook langer zijn, probeer ik in mijn gedrag duurzame keuzes te maken, daarbij geholpen door een stimulerend thuisfront. Toen ik zo’n twintig jaar terug duurzaamheid ‘ontdekte’, was dat niet direct bij me opgekomen, maar steeds meer en steeds vaker merk ik dat ik in wat ik kies en koop steeds scherper afwegingen kan en ook van mezelf móet maken. Maar terwijl ik dat denk en schrijf, vind ik het wel steeds lastiger worden. Het begon heel onschuldig met een douche-timer die in ieder geval bij ons thuis nooit echt aangeslagen is. Maar ook met het indraaien van energiezuinige lampen, een ‘flexitariër-dag’ en natuurlijk zo goed mogelijk alle afval scheiden. Een tikkie bewuster en iets meer minderen. Niks bijzonders eigenlijk.
De volgende stap vraagt iets meer verdieping in het keuzepatroon, gelukkig daarbij geholpen door een niet aflatende stroom aan info-mercials met een niet te miskennen keuze beïnvloedend eco-karakter. De varkensvlees kiloknallers en strompelende kippen zijn zulke heldere voorbeelden van levend leed, dat dat niet kiezen niet al te moeilijk is. Maar als ik dan toch ‘verantwoord’ vlees koop, is het wel vlees, dus eigenlijk per definitie niet duurzaam. Het kiezen voor een duurzaam ei vraagt om een studie. Groente, kaas en brood vragen om een eigen afweging. Olie, boter, kaas, bloem en wortelen roepen allemaal vragen op. In mijn tandpasta zaten ‘microbeads’ net zoals in mijn scrub. Gelukkig heb ik dat op tijd ontdekt en hersteld. Maar shampoo en tandfloss laten hun samenstelling niet zomaar op duurzaamheid interpreteren.
Recycled toiletpapier daarentegen is een makkie. Simpele huishoudchemicaliën daarentegen, zoals afwasmiddelen, vaatwasblokjes en vloerpoets, worden objecten van diepgaande studie voordat er iets gekozen kan worden. Als ik een T-shirt koop, let ik inmiddels op eco-katoen en pesticiden, maar ik weet dan nog niet altijd of het fair-trade is. Een spijkerbroek kopen is alles overwegende een ramp, want goedkoop is niet duurzaam. Het tegenkomen van ongebleekte servetten met een opdruk van afbreekbare inkt worden kostbare gadgets voor een feestje. Mijn schoenen komen uit onder andere Portugal, Spanje of anders Hongarije, waar mensen voor magere tot hongerlonen werken. Als ik uit eten ga en onbeperkt buffet neem, moet ik mij in alle ernst afvragen (of eigenlijk maar liever niet) waar veel van de (vlees en vis) ingrediënten vandaan komen.
Thuis het huis verwarmen is zonder zelf-opgewekte energie eigenlijk inmiddels onverantwoord, zeker nu helder is dat anderen daar schade door oplopen en de regering niets heeft gereserveerd - noch voor die schade, noch voor een toekomst zonder aardgas. Als ik iets in mijn huis wil verbouwen, is een studie naar duurzame bouwmaterialen een crime. Niet omdat het er niet is (ook al is soms een lantaarntje nodig om het te vinden), maar omdat de meeste leveranciers niet echt weten wat ze verkopen, laat staan wat een materiaal kan doen, laat staan wat het effect is van het combineren van bepaalde zaken als isolatie, nieuwe radiatoren en bijvoorbeeld een nieuwe CV. Uitrekenen wat dat betekent en hoe dat uitpakt schijnt ‘rocket science’ te zijn. Gewoon een ‘duurzame badkamer’ bestellen is quasi onmogelijk. Verbouwen én isoleren en met die gecombineerde actie geld op termijn terugverdienen wat het mogelijk moet maken om geld nu te lenen, lijkt bijna niet haalbaar.
En als ik van dit alles moe geworden even eruit wil, is dat niet verstandig want dan verbruik ik verhoudingsgewijs veel te veel fossiele brandstof, laat staan wat mijn CO2 uitstoot op weg naar een tijdelijk paradijs is. Op vakantie zijn kan eigenlijk al helemaal niet meer, want ik gebruik dan onbewust veel te veel water, eet ‘inheems’ eten waardoor lokaal mensen te kort komen of zelfs doodgaan, gebruik stroom die niet zelden op dubieuze wijze en met de nodige negatieve milieu-impact is opgewekt. Ik ben schijnbaar dan wel even ‘lekker’ weg, maar dat gaat ten koste van heel veel andere dingen. Eenmaal weer thuis met grotere schuldgevoelens vanwege alle on-duurzame keuzes op die vakantie, begint het allemaal van voren af aan. Heeft de koe die de melk geleverd heeft in dit pak een koe-waardig bestaan gehad, is dat gecontroleerd en hoe zit dat met ...
Nee, echt duurzaam leven in alles wat we gewoon zijn te doen is zeg maar rustig een ramp. Alles, maar dan werkelijk ook alles, moet onder het vergrootglas om echt beoordeeld te worden op z’n duurzaamheidsmerites. En dat is in onze maatschappij waarin vrijwel alles georganiseerd wordt, heel lastig, zo niet onmogelijk. Want wat we kopen, gebruiken, eten, bewonen, dragen of ... is niet duurzaam. Dus stel ik zeer tegen mijn zin in voor: laten we het gewoon maar bij duurzaam denken houden. Dat duurzaam doen, dat gaat het niet worden? Dat vraagt om transitie. Om werken met echte prijzen. Om nieuwe business modellen. Daar zijn we nog lang niet aan toe, toch?
Jan Jonker
