Zoetwatervissen worden op grote schaal bedreigd. Maar ze zijn van cruciaal belang voor de voedselzekerheid van 200 miljoen en het levensonderhoud van 60 miljoen mensen. Zestien natuurbeschermingsorganisaties brengen een rapport uit waarin ze waarschuwen dat veel van deze soorten vergeten zijn en we daardoor onvoldoende beseffen hoe slecht het met hen is gesteld. Een op drie zoetwatervissen is met uitsterven bedreigd.
Wereldwijd zijn er meer dan achttienduizend soorten zoetwatervissen, goed voor meer dan de helft van alle vissoorten ter wereld en een kwart van alle gewervelden op aarde. Die rijkdom aan vissen is essentieel voor de gezondheid van rivieren en meren. Daarnaast is ze van enorm belang voor de voedselzekerheid en de inkomsten van samenlevingen en economieën over de hele wereld.
Ongemerkt uitgestorven
Zoetwatervissen worden echter ondergewaardeerd en soms zelfs over het hoofd gezien, stellen de natuurorganisaties waaronder WWF en Alliance for Freshwater Life in het rapport World’s Forgotten Fishes. Zo dreigen duizenden soorten uit te sterven zonder dat het wordt opgemerkt.
De zoetwaterbiodiversiteit neemt twee keer zo snel af als in onze oceanen of bossen, zeggen de auteurs van het rapport. Volgens de Rode Lijst van bedreigde diersoorten van de IUCN zijn 80 soorten zoetwatervissen al uitgestorven, waaronder 16 soorten in 2020 alleen. Ook zijn de populaties migrerende zoetwatervissen met 76 procent gedaald sinds 1970 en de megavissen (vissen van meer dan 30 kilogram) met maar liefst 94 procent.
Waterkracht, irrigatie, vervuiling
Het rapport geeft een duidelijk zicht op de verschillende bedreigingen waar onze zoetwaterecosystemen - en de vissen die erin leven – voor staan. Onder meer de vernietiging van leefgebieden van vis door de installatie van waterkrachtcentrales op vrij stromende rivieren vormt een groot probleem. Maar ook de overmatige onttrekking van water voor irrigatie is een bedreiging voor zoetwatervissen, net als de vervuiling van zoetwater, afkomstig van huishoudens, landbouw en industrie.
Verder lopen zoetwatervissen ook gevaar door overbevissing, de introductie van invasieve uitheemse soorten, de gevolgen van niet-duurzame zandwinning en pure criminaliteit. Stroperij voor de winst van illegale kaviaar is bijvoorbeeld een belangrijke reden waarom steuren een van de meest bedreigde diersoorten ter wereld zijn.
“Zoetwatervissen zijn de aquatische versie van de kanarie in de kolenmijn”, zegt Stuart Orr van het Wereldnatuurfonds. “We moeten de waarschuwing in acht nemen. Ondanks hun belang voor lokale gemeenschappen en inheemse mensen over de hele wereld worden zoetwatervissen steevast vergeten en niet meegenomen in ontwikkelingsbeslissingen over waterkrachtdammen, watergebruik of bouwprojecten in overstromingsgebied. Zoetwatervissen zijn van belang voor de gezondheid van mensen en de zoetwaterecosystemen waarvan alle mensen en al het leven op het land afhankelijk zijn. Het wordt tijd dat we ons dat herinneren.”