[update] De politieke voorstanders van kernenergie in Nederland willen daar steeds minder geld aan uitgeven, blijkt uit debatten en doorrekeningen. Dat maakt uitvoering van de plannen zo goed als onmogelijk en even leek dat voor een stille dood te zorgen. Maar nu wil het ministerie van Klimaat en Groene Groei onder demissionaire aanvoering van minister Sophie Hermans het komend halfjaar een bedrijf oprichten voor de bouw en vervolgens het beheer van nieuwe kerncentrales. Terwijl uit onderzoek van TNO blijkt dat als er met de echte kosten wordt gerekend, kernenergie te duur is. Chaos alom dus.
In Den Haag kwamen op 13 oktober vertegenwoordigers van zes politieke partijen samen voor een debat over de toekomst van de Nederlandse energietransitie. “Vooral de stelling over kernenergie was interessant omdat de twee voorstanders – Volt en de VVD – een stuk minder positief waren dan verwacht”, zegt Lisanne Boersma, directeur van WISE, dat ook het onderzoeksrapport van TNO tegen het licht hield.
Geen geld voor kerncentrales
Tijdens het debat gaf Simone Ritzer (nr. 4, Volt) aan dat kernenergie wat Volt betreft geen speerpunt is, en vooral nuttig kan zijn om lokale industrieclusters van energie te voorzien. Dit gebeurde nadat bekend werd tijdens het debat dat Volt in de CPB-doorrekeningen €9.5 miljard (van de €13.9 gereserveerde miljard) wilt korten op nieuwe kerncentrales. VOLT is hierin niet de enige partij. Uit de doorrekeningen van het CPB blijkt dat óók D66, CDA, en ChristenUnie geld wegtrekken bij kerncentrales. Dat is politiek saillant omdat deze partijen in hun verkiezingsprogramma juist wel inzetten op meer kernenergie. Volgens aanwezige experts Bernard ter Haar (voorzitter expertteam energiesysteem 2050) en Jan Haverkamp (Greenpeace / WISE) wordt daarmee de kans op een nieuwe kerncentrale steeds kleiner. Haverkamp: “ook het kabinet heeft al laten weten dat twee nieuwe kerncentrales eerder 25 tot 30 miljard gaan kosten. En daar zijn de financieringskosten niet eens bij meegenomen.”
Ook de VVD wilt niet kost wat kost gaan voor kernenergie. Alisha Müller (VVD) gaf aan dat voor de VVD een kerncentrale zonder marktdeelname onwaarschijnlijk is. Dit is opvallend omdat in februari van dit jaar Minister van Klimaat en Groene Groei Sophie Hermans de Kamer al informeerde dat het niet gelukt was om marktpartijen geïnteresseerd te krijgen om te investeren in nieuwe kerncentrales. “Daardoor lijkt het alsof de steun voor kernenergie bij veel partijen vooral retorisch is,” zegt Lisanne Boersma, directeur van WISE. “Zodra er financieel moet worden gekozen, verdwijnt het geld voor kerncentrales uit de plannen. Daarmee zijn deze partijen op dit moment niet transparant naar hun kiezers.”
Ook volgens TNO te duur
In opdracht van het ministerie van Klimaat en Groene Groei heeft TNO scenario’s met en zonder kernenergie op een rijtje gezet. De onderzoekers stellen vast dat alleen als kerncentrales voor €11,4 miljard per stuk gebouwd kunnen worden, er geen financieel verschil is tussen een systeem met of zonder kernenergie. Zodra echter een meer realistische prijs wordt gerekend per nieuwe kerncentrale dan blijkt het energiesysteem jaarlijks €1,5 a 2 miljard duurder te zijn. Een 100% hernieuwbaar energiesysteem is daardoor wel een haalbare kaart.
Het TNO-onderzoek is onderdeel van een breed pakket aan documenten dat de minister afgelopen vrijdag naar de Tweede Kamer heeft gestuurd. Zo werd ook een visie op de kleine kerncentrales – zogeheten Small Modular Reactors of SMRs – meegestuurd, alsmede een voorstel voor een financieringsconstructie.
Het TNO-rapport maakt de opvallende keuze om te rekenen met een fictief zeer voordelige bouwprijs voor nieuwe kerncentrales. Pas in een nevenscenario nemen zij een meer realistische kostprijs van een kerncentrale mee, in lijn met de recente kostenstijgingen in Finland, Frankrijk, Engeland en de VS. Het energiesysteem is dan veel goedkoper uit zonder kernenergie. Die besparing loopt op van 1 tot 2 miljard euro per jaar. Dat is grofweg gelijk aan het isoleren van 100.000 woningen per jaar, waarmee in vijf jaar alle huishoudens met energiearmoede geholpen zijn.
SMR’s om energiebesparing te omzeilen?
Over SMR’s is de minister terughoudend. Ze stelt dat in Europa en de VS nog nooit ook maar één zo’n centrale gebouwd is en stelt dat haar focus blijft liggen op de bouw van grote kerncentrales. Als bedrijven toch een SMR willen hebben, zullen ze die zelf moeten financieren. Daarmee lijkt het doek te vallen voor een snelle ontwikkeling van de kleine kerncentrales in Nederland.
SMR’s komen ook terug in het TNO-rapport, waarin een merkwaardige vergelijking met energiebesparing staat: “Door de toevoeging van SMR’s neemt het beschikbare productievermogen toe, waardoor er iets minder nadruk op energiebesparende maatregelen nodig is.” (TNO, p.45) Impliciet wordt hier gesteld dat kerncentrales vooral nodig zijn als er een hoog energiegebruik is en weinig efficient wordt omgegaan met de opgewekte stroom, concludeert WISE.
Recept voor chaos en financiële ellende
Een nieuw overheidsbedrijf dat de bouw van nieuwe kerncentrales moet gaan coördineren, de Nucleaire Energie Organisatie (NEO) krijgt bij de start waarschijnlijk 45 miljoen euro van het ministerie. Dat kan in de eerste jaren oplopen tot 222 miljoen. Er is al een bureau ingehuurd om een directeur te zoeken, schrijft demissionair minister van Klimaat en Groene Groei Sophie Hermans in een Kamerbrief.
De minister bevestigt in haar brief dat kerncentrales volledig door de staat gefinancierd zullen moeten worden. Er is geen enkele marktpartij gevonden die interesse heeft om te participeren. Met de conclusie dat kerncentrales bij een realistische prijs ook nog eens leiden tot een duurder dan nodig energiesysteem, dreigt de bouw een molensteen om de nek van Nederland te worden. Dat wordt nog urgenter omdat diverse politieke partijen, ook voorstanders zoals CDA en D66, in hun CPB-doorrekeningen aan hebben gegeven juist minder overheidsgeld te willen gebruiken voor kernenergie.
Een eigenwijze minister, nota bene demissionair, een onwillige politiek en onmogelijk rendabel te maken investeringen in een omstreden energiebron is een recept voor chaos. En een vette rekening voor Nederlandse burgers die daar niet om hebben gevraagd.
Blijf op de hoogte met de nieuwsbrief. Meld je hier aan.
( Je kunt ons ook steunen door lid te worden of te doneren )
