Vergeet de Trias Energetica, want die vertraagt de energietransitie alleen maar. Dat zegt Frans Rooijers, directeur van onderzoeksbureau CE, op Energiepodium. De reden: door de tijd die energiebesparing kost wordt het opwekken van schone energie steeds langer uitgesteld.
Al decennia lang, sinds 1996, worden we lastig gevallen met het dogma dat we de Trias Energetica moeten toepassen: eerst besparen (verlagen van de energievraag) dan hernieuwbare energie toepassen en het restje van de energievraag voorzien met fossiele energie. Maar het is een theoretisch verhaal dat in de praktijk heel anders werkt. Want hoeveel energie moet je nu precies besparen voordat je hernieuwbare energie gaat toepassen? En hoeveel dan produceren uit hernieuwbare bronnen? Daar is helemaal geen maat voor, zelfs geen theoretische. In de praktijk komt er dus weinig van terecht. Het gevolg van deze strategie is dat er nog veel energie bespaard zou kunnen worden (op papier, als de energiegebruiker daar tijd/geld voor over heeft), we nog slechts 6% hernieuwbare energie gebruiken en dus nog vooral fossiele brandstoffen verstoken. Kortom een theorie die niet werkt.
Aanpak omdraaien is effectiever
In de praktijk werkt het zelfs andersom. We zien veel huishoudens eerst zonnecellen op hun dak leggen waarna ze gaan kijken of ze hun verbruik kunnen verlagen zodat ze evenveel consumeren als ze produceren.
Mijn aanpak is daarom compleet andersom: zo snel mogelijk fossiele energie vervangen door CO2-vrije energiebronnen (op basis van regels voor alle energieleveranciers en een ambitieus groeipad, dus wel ietsje sneller dan de EU nu heeft voorgesteld) en de energiegebruiker daar voor laten betalen zodat ie wel gaat besparen en zodoende een optimum ontstaat van besparen en schone bronnen, en aan het eind van de rit zonder fossiele brandstoffen. Dat groeipad kan voor elke sector anders zijn, voor de gebouwde omgeving sneller dan voor de industrie vanwege de wereldwijde concurrentiepositie.
Het betekent bijvoorbeeld in 20 jaar tijd al het aardgas in de gebouwde omgeving (20 miljard m3) vervangen door CO2-vrij gas, CO2-vrije elektriciteit en CO2-vrije warmte. Dus gemiddeld elk jaar 5% van het aardgas vervangen. Dat is geen eenvoudige opgave, maar als we de klimaatverandering serieus willen nemen onvermijdelijk.
De gasprijs stijgt dan ook elk jaar met 5% van het kostprijsverschil tussen aardgas en groengas. De elektriciteit (voor warmtepompen) is al voor de huishoudens in 2023 CO2-vrij omdat ze betalen voor de SDE+ via hun ODE-heffing (opslag duurzame energie). Veel warmtebronnen zijn ook al CO2-vrij. Over 20 jaar gebruiken we dan geen 20 miljard m3 aardgas meer om de gebouwen te verwarmen, maar nog slechts 5 miljard m3 doordat er geïsoleerd wordt vanwege de prijsprikkel, de helft van de gebouwen een warmteaansluiting heeft gekregen, een deel elektrische warmtepompen heeft en de rest met zuinige gastoepassingen zoals een hybride warmtepomp het gebouw verwarmt.
Gas uit zon
Het is een flinke uitdaging om deze grote hoeveelheid hernieuwbaar gas te produceren, waarbij we dus buiten onze landsgrenzen moeten gaan kijken. Met name gas uit zonne-energie heeft grote potentie. Het kan een exportproduct worden van Zuid-Europa of Noord-Afrika. Dat ‘zonnegas' kan even duur zijn als het biogas dat nu in Nederland met vergisters en vergassers uit biomassa wordt gemaakt. We moeten daarom dus stoppen met de fundi-discussie dat groengas alleen voor hoogwaardige toepassingen (welke? Plastic voor autodashboards?) mag worden gebruikt. We moeten juist de andere kant op, er moet een serieuze importstroom van hernieuwbaar gas komen, vooral uit zonne-energie.
Maar het lastigste van deze transitiestrategie is het accepteren dat het gas veel duurder wordt dan het huidige aardgas. Een prijs van € 1 per m3 is daarvoor een goed richtgetal, daarvoor is op termijn hernieuwbaar gas te maken voor kleinverbruikers, gebaseerd op een kostprijs van € 15 per gigajoule. De politiek heeft dit jaar geen durf gehad om de gasprijs te verhogen, nadat deze vorig jaar met 5 cent omhoog was gegaan; vooral om de daling van de commodityprijs te compenseren. Dit jaar met verkiezingen in zicht dus geen lef. Met het argument van energiearmoede van een kleine groep huishoudens hoeft ook de grote groep kleinverbruikers niets extra te betalen. Dat is slimmer op te lossen door het bijstandsniveau met eenzelfde bedrag te verhogen als de energiekosten zouden stijgen voor een gemiddeld huishouden.
De transitie naar een klimaatneutrale energievoorziening vergt dus een stevigere aanpak dan de trias energetica, en met de afnemende productie in Groningen ook prachtige kans om geen Russisch aardgas te gaan importeren, maar Zuid-Europees zonnegas.
Frans Rooijers
directeur van CE Delft
Dit artikel verscheen eerder op Energiepodium.nl
In Utrecht is een biomassa centrale gepland. Lijkt mooi, maar leidt juist tot MEER uitstoot van CO2. http://www.stadsverarming.nl/158-kton-extra-co2-uitstoot/ “Duurzame” opwekking is daarom niet altijd goed.
Ik lees de bijdrage van Frans Rooyers als een pleidooi om in ieder geval duurzaam op te gaan wekken en niet af te wachten en daar ben ik het van harte mee eens.
Natuurlijk moeten we ook besparen, dat wordt door hem ook niet ontkend. Maar helaas wordt besparen vaak als excuus gebruikt om niet duurzaam op te wekken. En dan in de trant van: “windmolens zijn niet nodig, want we kunnen toch nog zoveel besparen”.
Afgezien nog van het feit dat volgens mij geen enkel deskundige er nog van uit gaat dat we op elektriciteit kunnen besparen, frusteert het de groei van duurzame opwekking.
Ook op microschaal merk je inderdaad vaak dat als mensen zonnepanelen aanschaffen, ze ook over de rest gaan nadenken.
Frans Rooiens vergeet dat de term trias energetica ontwikkeld is in 1990 door de Neom, later Novem, tegenwoordig RVO NL in Sittard. Als basis eerst zorgen dat zo weinig mogelijk energie door de schil verloren gaat en dan trias energetica toepassen voor de benodigde energie.
Om het voor Frans Rooiens nog gemakkelijker te maken is de voor hem bekende Ir. p.a.m. van Luyt. de persoon van het wereldkundig maken van de stelling Trias Energetica. met vr groet. Ing. W.J.H. Hamers gepensioneerd medewerker Neom.
Beste Frans,
Je bijdrage maakt wel nieuwsgierig. Hoe staat het nl met de omzetting van duurzame energie in zonnegas? En om wat voor gas gaat het?
Uit andere artikelen begrijp ik nl dat de omzetting in waterstofgas heel inefficient is.
Ik ben beniewd naar je antwoord.
met vriendelijke groet,
Anton Nigten
Ik bekijk het even vanuit energiebesparing bij bedrijven. Dan is het niet de kwestie van de ene route of de andere. Allebei de routes zijn nodig om de klimaatdoelen te halen. Een belangrijk effect van het toezien op besparen = efficiënter -dus slimmer- omgaan met energie, is dat het de innovatie bij bedrijven bevordert en duurzame opwekking hierin meeneemt. De weg van de duurzame opwekking bij leveranciers is uiteraard heel belangrijk, maar efficient inzetten van energie is hierbij essentieel, ook vanwege ruimtebeslag (wind) en kosten. Daarnaast draagt energie-efficient werken bij aan een bredere visie op duurzaamheid, waaronder efficient omgaan met grondstoffen. Ook dat is hard nodig, we hebben maar een aarde.
De titel van het verhaal klopt niet. De strekking is namelijk dat energie veel duurder moet worden waardoor er: én bespaard wordt, én duurzamere productie plaatsvindt. Dat lijkt me niet echt een breuk met de Trias Energetica.
Aan wind- en zonne-energie zitten ook nadelen (overlast, gebruik van zeldzame metalen) waardoor het beter is zo veel mogelijk te besparen.
Frans geeft wel een éénzijdig beeld. En een beeld uit de productiesfeer gezien. Waarom niet beide, isoleren en duurzame energieopwekking. Mijn huidige gasaansluiting is geschikt voor 4 kuub per uur. Ik kom met mijn huidige gaasaansluiting nooit hoger dan 0,15 kuub per uur. Met andere woorden, mijn huidige gasaansluiting was wat capaciteit veel te groot. Daar betaal je ook voor. Waarom gaan bewoners niet isoleren. Dit komt omdat men niet bewust is dat er zoveel geld uit hun dak vliegt. Beter is om op lokale markten en bijeenkkomsten (lege winkels) te gebruiken om de inwoners te informeren.
Want als Frans zijn zin krijgt, dan zijn de warmtenetten te groot gebouwd en de gebruikers zich blauw gaan betalen. Want als de woningen zeer goed geïsoleerd zijn, kunnen we met een kleinere warmte netten toe met lagere vastrechtprijzen.
Hier ben ik het van harte mee eens en toch zijn we nog immer postzegeldaken aan het vullen met PV terwijl er voetbalvelden aan kantoor en industriedaken onontgonnen blijven liggen. Een kWh is een kWh en hoe goedkoper we deze kWh produceren des te sneller wij de fossiele brandstoffen niet interessant meer vinden.
Met de malle laadpalen voor de elektrische auto’s is het van een zelfde laken een pak; door stroomtarieven te hanteren die de kosten van een km op fossiele brandstof benaderen ontstaat er ruimte voor twijfel, maar zodra de EV opgeladen kan worden met ‘gratis’ stroom dan komt de inventieve geest naar boven en worden er voordelen gezien in plaats van moeilijkheden.
’t Is lastig, energie besparen. Je moet immers met de afstandsbediening de TV kunnen aanzetten die stand-by staat. Je moet immers de kleinste afstanden met de auto gaan, want het weer is zo slecht in Nederland. Je moet immers de jeugd naar school brengen in de dikste auto om te laten zien hoe goed het met je gaat.
Als je zonnepanelen koopt, koop je volgens je eigen gebruik. Je gaat dan niet meer besparen om te levelen met je panelen, dat hoeft niet. En als je straks een overschot hebt, krijg je d’r niet eens de volle prijs voor terug. Nee hoor, gebruik maar op.
Een gemiddeld gezin (2,2) kan met 1.500 kWh per jaar gemakkelijk uit. Je huis isoleren is heel belangrijk en effectief. Door slim te stoken kan een halfvrijstaand huis uit 1997 met 700 m3 een jaar warm gehouden worden. (èn douchen.) Oudere huizen kun je zo ver isoleren, nieuwere huizen moeten met nog minder kunnen.
Natuurlijk moeten verdere mogelijkheden met elektriciteit en gas opwekken bekeken worden. Hoe minder we nodig hebben, hoe minder geproduceerd hoeft te worden, hoe sneller we er zijn.
Gelukkig gebruiken nieuwere apparaten steeds minder stroom en gas. Maar een deur sluiten achter je is nog veel efficiënter.