Boeiende innovaties op het gebied van digitale technologie hebben jammer genoeg ook een verwoestende keerzijde: de accumulatie van meer dan 50 miljoen ton elektronisch afval per jaar.
Die hoeveelheid afval weegt meer dan alle lijnvliegtuigen die ooit werden gemaakt, waarschuwt een rapport dat werd gepresenteerd op het Wereld Economisch Forum (WEF) in het Zwitserse Davos.
Tegenwoordig wordt slechts 20 procent van het elektronisch afval, inclusief desktop computers, mobiele telefoons, laptops, televisietoestellen, printers en een breed gamma aan huishoudelijke toestellen, gerecycleerd. Als daar niets aan verandert, voorspelt de Universiteit van de Verenigde Naties (UNU), een van de auteurs van het rapport, dat de hoeveelheid e-afval tegen 2050 verdrievoudigd zal zijn tot 120 miljoen ton.
Meer apparaten dan mensen
De studie stelt dat het moeilijk is om exact te meten hoeveel elektronische toestellen er elk jaar wereldwijd worden geproduceerd. Als we echter rekening houden met de apparaten die verbonden zijn met het internet, zijn dat er al meer dan er mensen op aarde wonen – vandaag zo’n 7,7 miljard in totaal.
Het rapport met als titel “A New Circular Vision for Electronics – Time for a Global Reboot“ stelt dat de snelheid van de innovatie en de afnemende kostprijs de toegang tot elektronica en digitale technologie gigantisch hebben doen toenemen – met alle voordelen van dien.
Dit heeft geleid tot een toename in het gebruik van elektronica, maar ook tot de ongewilde consequentie: een ontnuchterende hoeveelheid elektronisch afval.
Dematerialisatie
Volgens het rapport is e-afval de snelst groeiende afvalstroom ter wereld. Sommige vormen ervan groeien zelfs exponentieel.
Volgens Ruediger Kuehr van de UNU, coauteur van het rapport, hebben sommige landen al werk gemaakt van verplichte wetgeving rond het recycleren van e-afval. Dat is bijvoorbeeld het geval voor de Europese Unie.
In de EU moet dit jaar 85 procent van al het e-afval worden gerecycleerd. Maar dat doel zal niet gehaald worden, zegt Kuehr er meteen bij. Het verzamelen van al het afval is volgens hem de grootste uitdaging. Recente pogingen om retailers te dwingen verouderde elektronische producten te accepteren hebben niet echt geholpen.
Daarom vindt hij dat wetgeving voor het recycleren van e-afval moet samengaan met innovatieve en lonende manieren om het in te zamelen; bewustmaking van de consument (om verouderde apparaten niet langer bij te houden in huis maar ze sneller te retourneren), maar ook nieuwe systemen te bedenken voor het gebruik van elektronica zoals dematerialisatie - de aankoop van de dienst in plaats van het product.
Dit kan het inzamelen sterk vereenvoudigen, omdat de eigendom van het product bij de producent blijft. Volgens Kuehr zijn zo’n systemen noodzakelijk op de lange termijn omdat inzamelacties, recyclagepunten of e-afvalcontainers, een goede zaak zijn, maar niet de noodzakelijke doorbraak forceren.
Wetgeving
“Maar ook loutere e-afvalwetgeving zal het tij niet voldoende doen keren”, vervolgt Kuehr. “In veel landen worden bestaande wetten niet afgedwongen.”
Volgens het rapport heeft het e-afval in termen van materialen een potentiële waarde van 62,5 miljard dollar per jaar, meer dan het bruto binnenlands product van veel landen en drie keer meer dan de output van alle zilvermijnen. Een ton e-afval bevat meer goud dan een ton gouderts, stelt het rapport. Daarom wordt daarin ook opgeroepen tot een nieuwe visie op elektronica, gebaseerd op de circulaire economie en de noodzaak voor grote merken, academici, vakbonden en burgers om meer samen te werken en uiteindelijk het systeem te veranderen.
Nicheprobleem
Het rapport juicht de inspanningen van de groep ‘E-waste Coalition’ toe. Dat zijn onder meer: de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO); de International Telecommunication Union (ITU); het milieuprogramma van de Verenigde Naties (UN Environment); de VN-Industriële Ontwikkelingsorganisatie (UNIDO); het VN-Instituut voor Training en Onderzoek (UNITAR); de UNU en de secretariaten van de Conventies van Bazel en Stockholm.
Volgens Kuehr is e-afval door diverse inspanningen al iets hogerop gekomen op de politieke agenda, ook binnen de VN, maar blijft het voor velen toch eerder een nicheprobleem. Zo staat het thema niet op de agenda van de Algemene Vergadering van de VN, wat meer engagement van de 193 lidstaten zou kunnen afdwingen.
“De Algemene Vergadering zou een belangrijke rol kunnen spelen om het probleem naar een hoger niveau te tillen, maar ook intern zijn maatregelen mogelijk. De consumptie van elektronische apparaten binnen de VN kan bijvoorbeeld eens onder de loep genomen worden”, zegt hij. “De VN is een grote verbruiker, wie weet kunnen we producenten zo wel overhalen om zaken anders te doen. Daarover wordt zelden nagedacht.”
Maar natuurlijk moeten ook overheden, bedrijven en andere stakeholders meer inzetten op duurzame oplossingen voor al het e-afval”, concludeert Kuehr.
Het rapport geeft nog enkele concrete voorbeelden van landen die de strijd tegen e-afval aangaan. Zo doet de overheid van Nigeria inspanningen om de e-afvalberg te verkleinen en mensen aan banen te helpen in de industrie van de recyclage. Ook in Latijns-Amerika en de Caraïben worden stappen ondernomen om duurzame economie, sociale groei en het creëren van banen met elkaar te verbinden.
Thalif Deen
