Nog te vaak komen bedrijven weg met misstanden die ze elders in de wereld hebben veroorzaakt, dikwijls omdat het buiten de jurisdictie valt, bij een dochteronderneming gebeurde of ergens in de toeleveringsketen. Met name kwetsbare groepen zoals minderheden, vrouwen en kinderen zijn hiervan de dupe. Vanwege dit zogenaamde extraterritoriale karakter van de misstanden is het vaak onmogelijk om bedrijven ter verantwoording te roepen. Zolang er geen mechanisme bestaat waar slachtoffers gebruik van kunnen maken om toegang te krijgen tot rechtsmiddelen of remedies kunnen bedrijven straffeloos doorgaan.
Om deze problematiek aan te pakken wordt er bij de VN sinds 2014 gewerkt aan een bindend verdrag dat multinationals en landen ertoe verplicht mensenrechten te respecteren en toegang tot de rechtspraak te verzekeren. Tot nu toe stelde de Europese Commissie zich zeer afwachtend op en was op momenten zelfs belemmerend voor dit proces. Deze week stemde het Europees Parlement in met een resolutie waarin de EU en de lidstaten worden opgeroepen met ambitie en een constructieve opstelling deel te nemen aan de onderhandelingen.
Deze resolutie, mede-onderhandeld door GroenLinks-Europarlementariër Judith Sargentini benadrukt dat er een asymmetrie is ontstaan tussen de rechten en de plichten van multinationals. Zo hebben zij wel investeringsbescherming af weten te dwingen in handels- of investeringsakkoorden, maar worden deze rechten veelal niet gematcht met vergelijkbare plichten, denk aan het respecteren van arbeidsrechten, milieuwetten en mensenrechten. Een Europese of mondiale verplichtende aanpak is nodig.
Guiding Principles onvoldoende
Sargentini: “Er bestaan de in 2011 afgesproken ‘Guiding Principles’. Dit is op dit moment nog het leidende raamwerk, maar de implementatie laat veel te wensen over door het vrijwillige karakter van deze principes. Nu is het tijd over te gaan aan het verplichten van landen en bedrijven om hun verantwoordelijkheid te nemen. Laten we voortbouwen op deze Guiding Principles, maar overgaan tot verplichtingen”
Sinds enkele weken ligt er een eerste opzet van het bindende verdrag op tafel. Sargentini: “Deze zogenaamde ‘zero draft’ is een goede start voor de onderhandelingen, maar het mag nog een tandje ambitieuzer. Dan denk ik bijvoorbeeld aan de onduidelijkheid welke mensenrechten hier onder vallen. Ook mis ik een aanpak van staatsbedrijven en een ijzersterke inzet over de handhaving van dit bindende verdrag. ”
Met deze resolutie geeft het Europees Parlement een sterke boodschap mee aan de EU en de lidstaten die over twee weken in Genève aanschuiven bij de volgende onderhandelingsronde. Deze onderhandelingsronde vindt plaats van 15 tot en met 19 oktober in Genève.
