Het kabinet, belangenbehartigers uit het bedrijfsleven en de media vertellen ons graag dat economische groei nodig is om Nederland verder te brengen. Maar niets is minder waar. We kunnen niet meer zo groeien als we deden; bovendien is het een doodlopende weg. Het begrip economische groei is gebaseerd op rekenregels en benaderingen van de maatschappelijke werkelijkheid die geen recht doen aan wat en wie wij als mens eigenlijk zijn!
In 2014 leven we in een tussentijd: een tijd van transitie van tijdperken, waarin we gaan van een lineaire naar een circulaire economie, waarbij duurzaam ondernemen een steeds belangrijkere uitdaging vormt voor mensen en organisaties. Niemand zal er aan ontkomen om zich aan te passen. Sterker nog: zij die dat als eerste doorhebben, worden de ‘duurzame winnaars’ van dit boeiende tijdvak.
Onze samenleving is aan het transformeren en dat betekent dat al het bekende verandert, onder andere onderlinge relaties en verhoudingen, economische grondslagen en organisatievormen. Omdat de kosten van onze welvaart dalen, door onder meer het gratis toegankelijk worden van informatie en het ontwikkelen van goedkoper producten en diensten, krijg je verschuivingen in hoe we naar de economie kijken en wat we aan inkomen werkelijk nodig hebben om alles te bekostigen en toch een fijn leven te hebben. Daarvoor is een nieuwe bril nodig en cijfers mogen we anders gaan interpreteren waarmee geld, macht en controle steeds meer en meer kunnen worden losgelaten. Het gaat namelijk alleen slecht met de economie als je cijfers beoordeelt op de wijze zoals we dat deden en nog vaak doen. Waardoor we onszelf door angst laten beheersen en niet in onze kracht blijven!
Dit vraagt om een nieuw adagium in de vorm van business- en verdienmodellen die integraal en holistisch zijn.De voortekenen van die nieuwe ontwikkelingen (bijvoorbeeld de NBMs Airbnb, Peerby, thuisbezorgd.nl, et cetera) zijn in de samenleving al op vele plaatsen zichtbaar en de kern lijkt te zijn gebaseerd op de logica van het creëren en het organiseren van ‘waarde’.
In de nieuwe business modellen staan drie principes van waardecreatie centraal: meervoudig, collectief en gedeeld. Het idee is dat transacties in business modellen tegelijkertijd economische, sociale en ecologische waarde(n) moeten genereren om duurzaam te kunnen zijn.
Maar wat heeft dit nu precies met duurzaam (nieuws) te maken? De behoefte aan iets nieuws is er. Maar het zal langzaam gaan en als we niet oppassen met veel afvallers. Ondanks het feit dat wij, ‘het dier mens’, in staat zijn om ons continu aan te passen aan de omstandigheden en te zoeken naar manieren om te overleven (om met Darwin te spreken: evolutie), lijken alleen de nog voorlopers zich te realiseren dat deze NBMs en duurzaamheid de nieuwe weg zijn!
Voor een deel komt dat doordat een massa traag beweegt en het pad ingesleten is. Belangrijker nog is dat ons genetisch materiaal vooral ingericht is op snel reageren op direct gevaar. En hoewel duurzaamheid prachtig en verleidelijk is, is het niet levensbedreigend genoeg voor de massa om af te wijken van het bestaande. Het bestaande is immers vrij comfortabel.
Toch ontstaan, wat de massa ook doet, kleine krioelende nieuwe diertjes, die we nieuwe duurzame organisaties noemen. Ze staan klaar staan om door te groeien. Wanneer straks de mastodonten en dinosaurussen van de twintigste eeuw piepend en krakend omvallen….. dan staat trappelend het jonge grut klaar om duurzaam te overleven. Een soort overgang tussen pleistoceen en tertiair, maar dan verpakt met mooie nieuwe woorden als ‘nieuwe business modellen.
Er is geen ontkomen aan: het moet en het gebeurt dus ook gewoon. De twintigste eeuw en al haar technologische ontwikkelingen was nodig om tot dit bijzondere kantelpunt te komen. De voordelen van die technologische ontwikkelingen leveren op de lange duur toch meer nadelen op. Maar met wat we toen wisten, hebben we gewoon het beste gedaan dat binnen onze mogelijkheden lag. Er was nou eenmaal nog geen technologie voor zonne-energie beschikbaar anno 1900, maar wel ja-knikkers voor de net gevonden olie!
De kunst is nu om van oude rituelen en gewoonten die we ooit als ‘het dier mens’ in haar evolutie verdienstelijk hebben benut, het stof af te blazen en te kijken welke juist in deze tijd opnieuw nuttig zijn. Welke ons weer een stap verder kunnen brengen en volgende generaties gaan helpen om enigszins gelukkig te overleven, voortbouwend op wat we de laatste eeuw hebben geleerd (built-for-betterness).
Hervinden en gaan gebruiken zal de kunst zijn voor de komende tijd. Het besef van de noodzaak dringt zich elke dag meer op maar ´hoe dit kunstje uit te voeren’? Hoe worden we van een klein kwetsbaar diertje, een stevige nieuwe diersoort die de eenentwintigste eeuw doorkruist?
Tijdens het Congres op 13 november aanstaande in de Nieuwe Kerk over nieuwe business modellen leren we hoe dat te doen! Tijdens dit Symposium wordt het boek dat Jan Jonker schreef met 40 auteurs over Nieuwe Business Modellen ten doop gehouden. Lezers van Duurzaamnieuws.nl kunnen met korting naar dit Symposium toe. Indien U zich hier aanmeldt krijgt u € 25,– euro korting op de entreeprijs van € 195,–
Ed van den Berg
