Fossiele energiebedrijven zuigen miljarden uit de samenleving via ISDS

Meer dan 100 miljard dollar aan overheidsgeld verdween naar particuliere investeerders met de hulp van rechtbanken, als gevolg van geschillen tussen investeerders en staten onder de ISDS regeling. Dat schrijft The Guardian naar aanleiding van het grootste onderzoek naar ISDS zaken tot nu toe.

Het controversiële arbitragesysteem waarmee bedrijven overheden kunnen aanklagen voor compensatie voor beslissingen die volgens hen hun winsten beïnvloeden, vindt grotendeels achter gesloten deuren plaats en sommige uitspraken worden geheim gehouden. Maar volgens een wereldwijde ISDS tracker is er tot nu toe 114 miljard dollar uit de staatskas betaald aan investeerders – ongeveer net zoveel als rijke landen in 2022 aan klimaathulp hebben gegeven.

Bedrijven die fossiele brandstoffen gebruiken zijn verreweg de grootste begunstigden van de bedrijfspanels, en hebben volgens de site sinds 1998 $80,21 miljard binnengeharkt. Als de huidige trends zich voortzetten, zal er minstens nog eens 48 miljard dollar worden uitgekeerd om rechtszaken te beslechten, zo blijkt uit het onderzoek.

ISDS is het geheime wapen van fossiele brandstofbedrijven tegen klimaatwetten.

Tom Wills, directeur van de Trade Justice Movement

Tom Wills, directeur van de Trade Justice Movement, die de tracker mede heeft samengesteld, zei: “De gegevens bevestigen wat we al jaren zeggen: ISDS is het geheime wapen van fossiele brandstofbedrijven tegen klimaatwetten. Rechtbanken voor bedrijven worden ook gebruikt om regeringen te bedreigen niet toe te geven aan populaire lokale of nationale eisen voor klimaatactie.Hier moet een einde aan komen.De gegevens laten zien dat hervorming dringend nodig is.”

Het ISDS-systeem wankelt nadat EU-landen zich vorige week massaal terugtrokken uit het Energiehandvestverdrag, een van de belangrijkste bronnen van claims van investeerders en staten.

Maar het mechanisme blijft een kenmerk van de meeste moderne internationale investeringsovereenkomsten.Het geeft buitenlandse investeerders het recht om staten aan te klagen voor miljarden dollars wanneer hun verwachte winsten worden aangetast door overheidsmaatregelen zoals groene regelgeving.In tegenstelling tot nationale rechtbanken geven ISDS tribunalen investeerders de mogelijkheid om de jury’s samen te stellen die hun zaak zullen behandelen, wat “duidelijke risico’s van vooringenomenheid, belangenverstrengeling, mogelijk wangedrag en ander machtsmisbruik” met zich meebrengt, volgens een VN rapport van oktober vorig jaar.

Klimaatmaatregelen gesaboteerd

Het ISDS-systeem heeft staten ervan weerhouden om klimaatmaatregelen te nemen, zelfs als deze “al tientallen jaren noodzakelijk en te voorzien waren”, aldus het rapport.

De tracker heeft een doorzoekbaar archief van alle 1.362 ISDS-zaken die zijn aangespannen. Hieruit blijkt dat investeerders tot nu toe hebben geprobeerd 857 miljard dollar van nationale overheden te eisen, waarbij 129 claims voor 1 miljard dollar of meer zijn geregistreerd.

De meest lucratieve ISDS-claim die momenteel wordt behandeld is de $ 200 miljard rechtszaak van Zeph Investment tegen Australië over een enorme geplande mijn in West-Australië die de Australische regering volgens Zeph Investment “effectief heeft vernietigd”, in strijd met de Asean vrijhandelsovereenkomst.

Avima Iron Ore eist 27 miljard dollar van de Republiek Congo, nadat deze de ijzerertsmijnbouwlicenties voor drie Australische bedrijven heeft ingetrokken en ze in plaats daarvan aan een kleine Chinese investeringsgroep heeft gegeven. Het bedrag is bijna twee keer zo hoog als het BBP van het land vorig jaar.

Er wordt publiek geld overgeheveld naar een paar bedrijven en hun aandeelhouders. Fabian Flues, PowerShift

Het moderne ISDS-systeem wordt algemeen gezien als een uitvloeisel van pogingen om te voorkomen dat voormalige koloniën in het zuiden van de wereld zich na de onafhankelijkheid industriële belangen toe-eigenen of nationaliseren. Het Office of the US Trade Representative prijst ISDS zelfs als een vreedzaam alternatief voor de kanonneerboot diplomatie van de 19e eeuw. Maar het is vooral ontwikkeld om nationale druk voor sociale en milieuregelgeving in te dammen die de ambities van investeerders negatief zou kunnen beïnvloeden.

Fabian Flues van de NGO PowerShift, die de analyse mede heeft opgesteld, zei: “De onrechtvaardigheid is overduidelijk: landen in het mondiale zuiden zijn de belangrijkste slachtoffers van ISDS, terwijl bedrijven uit Europa en Noord-Amerika ervan profiteren. Er wordt publiek geld overgeheveld naar een paar bedrijven en hun aandeelhouders. Dit moet stoppen. Het is de hoogste tijd voor landen overal ter wereld om uit de verdragen te stappen die ISDS bevatten, zodat ze kunnen bouwen aan een eerlijke en duurzame toekomst.”