Volgens een nieuw Oxfam-rapport is het aantal mensen in hongersnood verzesvoudigd het afgelopen anderhalf jaar. Daardoor overtreft het aantal mensen dat omkomt van de honger het aantal overlijdens door corona. Oorlog en conflict blijven de belangrijkste oorzaak van voedselcrises, maar de pandemie en de klimaatopwarming gooien olie op het vuur. En er vallen ook steeds meer klimaatdoden.
Het Wereldvoedselprogramma van de Verenigde Naties waarschuwde al bij het begin van de pandemie dat de sterftegraad van honger die van het virus vele malen zou overstijgen, tenzij covidgerelateerde voedselcrises in de kiem werden gesmoord.
Elf hongerdoden per minuut
Volgens het tweede hongerrapport van Oxfam is het al zover. Op dit moment sterven naar schatting elf mensen per minuut aan ondervoeding, berekenden de onderzoekers. Volgens de gegevens van de Johns Hopkins Universiteit bezwijken er dagelijks gemiddeld een kleine 10.000 mensen aan het virus, sinds het begin van de uitbraak. Dat komt overeen met ongeveer zeven sterfgevallen per minuut.
De belangrijkste oorzaak van voedselcrises blijven conflicten, ook tijdens de pandemie. De door corona verstoorde toeleveringsketens werken daarop in als een soort brandversneller. Massale werkloosheid en een ernstig verstoorde voedselproductie hebben geleid tot een stijging van de wereldwijde voedselprijzen met 40 procent – de hoogste stijging in meer dan tien jaar.
Ook de klimaatverandering wordt op verschillende plaatsen in de wereld zeer nefast voor de voedselvoorziening. Die gevaarlijke cocktail leidde ertoe dat het hongerprobleem het voorbije anderhalf jaar kritieke proporties heeft aangenomen.
Voedselonzekerheid
In totaal kampen nu 155 miljoen mensen met voedselonzekerheid of honger – dat is 20 miljoen meer dan vorig jaar. Wanneer iemand niet voldoende kan eten en daardoor gevaarlijke gezondheidsproblemen ervaart, of daardoor niet meer in zijn levensonderhoud kan voorzien, spreekt men van voedselonzekerheid. Vaak wordt die term ook omschreven als: niet weten waar de volgende maaltijd vandaan zal komen.
“Door de aanhoudende conflicten, de economische gevolgen van covid-19 en de verergerende klimaatcrisis zijn nu meer dan 520.000 mensen op de rand van de hongerdood beland”, zegt iitvoerend directeur Gabriela Bucher van Oxfam Internationaal. “In plaats van de pandemie te bestrijden, hebben strijdende partijen verder oorlog gevoerd. Miljoenen mensen die al gehavend waren door weerrampen en economische schokken kregen zo de laatste klap toegediend.”
De comeback van de honger
Honger was al verschillende decennia op de terugweg. In 2016 zorgden conflicten en de klimaatverandering er echter voor dat de curve opnieuw opliep. De ineenstorting van de internationale handel door lockdowns trof het afgelopen anderhalf jaar de zwakkere economieën in het Zuiden het hardst, geërodeerd door jaren van conflict en instabiliteit. Bij bepaalde lagen van de bevolking zijn eventuele spaarcenten intussen allang opgebruikt. Velen van hen weten niet waar hun volgende maaltijd vandaan komt, uitermate gevaarlijk in landen zonder noemenswaardig sociaal vangnet.
Gewapende conflicten blijven de hoofdreden van voedselcrises wereldwijd. In Jemen bijvoorbeeld bracht de oorlog al miljoenen mensen op de rand van de hongersnood. Voedselproductie is er een doelwit, zoals beschreven in een rapport van de World Peace Foundation (WPF).
“De doelgerichte vernietiging van de middelen van burgers om in hun levensonderhoud te voorzien is onderdeel van een beleid om paniek onder de burgerbevolking te creëren”, aldus het rapport. Honger wordt dus ingezet als een wapen.
Vijf miljoen klimaatdoden
Extreme koude en hitte doden jaarlijks vijf miljoen mensen. Koude eiste de voorbije twintig jaar het meeste slachtoffers, maar door de klimaatverandering is het aantal hittedoden in opmars.
Eerdere studies onderzochten al de impact van extreem weer voor bepaalde landen, maar een internationaal onderzoeksteam wilde de gevolgen op wereldschaal inschatten. Onder leiding van de Monash Universiteit in Australië analyseerden ze daarvoor de sterfgevallen van de voorbije twintig jaar in 43 landen op vijf continenten. Ze kozen heel uiteenlopende landen qua klimaat, demografie en rijkdom.
Koude dodelijkst
Hun conclusies in The Lancet tonen aan dat jaarlijks gemiddeld vijf miljoen mensen sterven ten gevolge van extreem weer. Koude eiste in de onderzochte periode meer slachtoffers dan hitte, maar er is wel een verschuiving merkbaar. Het aantal jaarlijkse hittedoden stijgt, terwijl het aantal slachtoffers door extreme koude afneemt.
Uit de analyse blijkt dat alle regio’s doden optekenen door extreem weer. Armere regio’s blijken nog gevoeliger voor temperatuurschommelingen. De bevolking kan er zich minder goed beschermen tegen de elementen en heeft minder toegang tot koeling of verwarming.
Ook de historische temperatuurband in een regio is van belang, omdat de bevolking zich eraan heeft aangepast. Zo blijkt uit de studie dat de meeste hittedoden vielen in Oost-Europa, waar de winters doorgaans heel streng zijn, terwijl de meeste koudeslachtoffers vielen in traditioneel hete zones: Zuid-Azië en Afrika ten zuiden van de Sahara.
Stijgend aantal doden
In veel regio’s, onder meer in Australië, vlakken het dalende aantal koudeslachtoffers en het stijgende aantal hittedoden elkaar uit, zeggen de onderzoekers.
“Maar op lange termijn verwachten we een verhoging van de mortaliteit als gevolg van de klimaatverandering”, benadrukt hoogleraar Yuming Guo, een van de hoofdonderzoekers. “Het aantal hittedoden zal blijven stijgen en zal niet bijgebeend kunnen worden door het dalende aantal koudeslachtoffers.”
Militaire uitgaven pieken
Cynisch genoeg stegen de wereldwijde militaire uitgaven vorig jaar net tot een recordhoogte. Overheden gaven 51 miljard dollar meer uit aan troepen en wapentuig dan het jaar voordien. Dat bedrag is 6,5 het bedrag dat de VN nodig heeft om honger in de wereld uit te roeien.
De landen en regio’s waar de voedselcrisis de meest zorgwekkende proporties vertoont volgens Oxfam zijn: Jemen, Democratische Republiek Congo (DRC), Afghanistan, Venezuela, de West-Afrikaanse Sahel, Ethiopië, Soedan, Zuid-Soedan, Syrië en Haïti. Maar er ontstaan ook nieuwe hongerhaarden. Middeninkomenslanden zoals India, Zuid-Afrika en Brazilië kampen met een snel stijgende voedselonzekerheid.
