Het is misschien wel het bekendste concept in duurzaamheid, de 3 P’s van People, Planet, Profit. Nu wordt het door haar eigen bedenker teruggenomen. Voor zover dat nog kan natuurlijk, want hoe haal je de melk weer uit een cappuccino?
John Elkington bedacht zijn Triple Bottom Line (TBL) idee, waar de drie P’s uit voortkomen, bijna 25 jaar geleden, in 1994. Die aankomende verjaardag was voor hem reden om zijn idee nog maar eens tegen het licht te houden. En wat hij zag beviel hem niet meer, zo schrijft hij in een recent artikel in de Harvard Business Review.
Terugroepactie
Hij vergelijkt zijn terugroepactie met wat er soms in de industrie gebeurt:
“Als een industrieel product zoals een auto faalt roept de fabrikant het terug, test het en brengt het zo nodig opnieuw uit. In het geval dat fabrikanten onvoorzichtig zijn, voeren overheden periodieke verkeersveiligheidstests uit."
"Managementconcepten werken daarentegen in slecht gereguleerde omgevingen waar missers vaak onder het tapijt van bestuurskamers of faculteiten terecht komen. Maar slechte managementsystemen kunnen levens … in gevaar brengen. Ze kunnen ook hele bedrijven en sectoren in gevaar brengen.”
Triple Bottom Line
Voor wie er niet mee vertrouwd is: de triple bottom line is een duurzaamheidconcept dat de sociale, ecologische en economische impact van een bedrijf onderzoekt, in plaats van alleen financieel resultaat. Maar succes of falen in duurzaamheid kan niet alleen in termen van winst en verlies worden gemeten. Het moet ook gemeten worden in termen van het welzijn van miljarden mensen en de gezondheid van onze planeet. En dat gebeurt nog niet of nauwelijks. Hoewel er successen zijn geboekt, worden ons klimaat, watervoorraden, oceanen, bossen, bodems en biodiversiteit steeds meer bedreigd.
Samen met varianten die er uit voort zijn gekomen is het 3P-concept vastgelegd en verwaterd door accountants en rapporterende adviseurs, stelt Elkington. Er worden elk jaar duizenden TBL-rapporten geproduceerd, hoewel het verre van duidelijk is dat de resulterende gegevens bestuurders en beleidsmakers echt helpen om de systemische effecten van menselijke activiteiten te volgen, te begrijpen en te beheren.
Er is een wildgroei ontstaan aan systemen die vaak vooral een alibi aan bedrijven bieden om niet duurzamer te handelen. Immers, de financiële voordelen van dergelijke acties kunnen vaak niet worden aangetoond, of ze blijken juist duurder. En een duidelijke benchmark voor de impact van niet-financiële waarden werd niet of nauwelijks gebruikt, als die al bestond.
Via Felber en Raworth
Tot zover John Elkington. Soms hangen ontwikkelingen in de lucht. Precies een jaar voordat Elkington zijn artikel publiceerde maakte ik kennis met de ideeën van Christian Felber en Kate Raworth. Zij omarmen net dat evenwicht tussen economische, ecologische en bestuurlijke waarden waar ook Elkington zo naar verlangt. De kunst is nu om die meervoudige, niet-financiële waarden, zichtbaar en vergelijkbaar te maken.
In de afgelopen negen maanden heb ik samen met Elisabeth Rijpkema gewerkt aan een raamwerk dat precies dat als resultaat voor ogen heeft: het zichtbaar maken van meervoudige, maatschappelijke waarde zodat je die kan meten en vergelijken. Meten, om vooral de voortgang in de tijd van je inspanningen richting duurzaamheid te kunnen volgen, en vergelijken om niet alleen van financiële resultaten afhankelijk te zijn als het gaat om de totale waardebepaling van je organisatie en haar impact.
Tegelijk brengen we het (nog steeds groeiende) landschap aan bestaande methodieken, instrumenten en certificaten in beeld zodat we ondernemers en bestuurders kunnen helpen om de juiste keuze te maken bij de uitvoering van hun duurzame voornemens. We hoeven ten slotte niet nog een keer het wiel uit te vinden, wielen genoeg om uit te kiezen.
Maatschappelijk relevant
Elkington besluit zijn bijdrage met de opmerking dat hij hoopt dat er nu een daadwerkelijke drievoudige helix ontstaat als symbool voor een evenwichtige duurzame ontwikkeling. Dat zou hij willen zien als de start van “het kapitalisme van morgen”.
Daar neem ik toch wat afstand van. Was het niet juist het kapitalisme dat ons tot hier heeft gebracht? En hoewel ik best mee kan gaan in de mogelijkheden voor vormen van ecologisch of natuurlijk kapitalisme lijkt het me verstandig om ook na te denken over een nieuwe term. Als we het anders willen gaan doen willen we niet telkens weer herinnerd worden aan de fouten uit het verleden als die besloten liggen in een begrip. We willen uitdragen waar we voor staan. De collectieve uitdaging en gezamenlijke verantwoordelijkheid verwoorden. Maatschappelijk relevant zijn. We speken er ongetwijfeld nog over.
Peter van Vliet