Kan EU pakket circulaire economie voor een groene doorbraak zorgen?

Met het pakket circulaire economie heeft de Europese Commissie een reeks initiatieven gelanceerd om de transitie naar een circulaire economie te versnellen. Het Europees Milieubureau (EEB) noemt het pakket een potentiële gamechanger, maar benadrukte de noodzaak van snelle actie om onze emissies en het gebruik van hulpbronnen te verminderen, met inachtneming van de planetaire grenzen en de mensenrechten.

Het pakket circulaire economie omvat ook een wetsvoorstel om het potentieel van ecodesign te ontketenen, het toepassingsgebied uit te breiden tot vrijwel alle producten die op de markt worden gebracht en de deur open te zetten voor nieuwe innovatieve maatregelen zoals de koolstof- en ecologische voetafdruk van producten, de ontwikkeling van een digitaal Productpaspoort en impactoverweging buiten de EU-grenzen.

De nieuwe verordening zal echter alleen resultaten opleveren via de gedelegeerde handelingen die voor specifieke productgroepen zijn vastgesteld. Het zal enige tijd kosten om deze tot stand te brengen, met name omdat de Commissie voorziet in een beperkte uitbreiding van het personeel dat zich bezighoudt met het productbeleid. Kansen om vanaf het begin resultaten te boeken, zoals een onmiddellijk verbod op de vernietiging van onverkochte goederen, werden niet benut. Bovendien houdt het voorstel geen rekening met sociale aspecten en due diligence-aspecten binnen het productpaspoort.

Het pakket circulaire economie bestaat uit:

• Een initiatief voor duurzame producten gericht op het stimuleren van de circulariteit van producten op de EU-markt, met inbegrip van een hervorming van de wetgeving inzake ecologisch ontwerp
• Een strategie voor duurzaam en circulair textiel
• Een voorstel voor de herziening van de Bouwproductenverordening (CPR)
• Nieuwe regels om de macht van de consument te versterken.

Duurzaam textiel

De ‘Textielstrategie’ beschrijft de plannen van de Europese Commissie voor nieuw beleid om meer duurzaamheid te brengen in een van ’s werelds meest vervuilende, verspillende en uitbuitende sectoren.

De EEB verwelkomt de duidelijke plannen voor bindende regels voor productontwerp, doelstellingen voor meer hergebruikte textielproducten en voor meer gewicht op producenten om de kosten van textielafval aan het einde van hun levensduur te dragen. De EEB roept beleidsmakers echter op om te zorgen voor een sterke participatie van het maatschappelijk middenveld bij de ontwikkeling van de in de strategie aangekondigde initiatieven, en om maatregelen te versterken die mensenrechtenschendingen in toeleveringsketens aanpakken, een duidelijke blinde vlek in de tekst van vandaag.

Bouwproducten

Ondanks grotere vorderingen in andere dossiers, vordert de herziening van de Bouwproductenverordening met betrekking tot afstemming op het Sustainable Products Initiative en het Circular Economy Package. Geconfronteerd met de stijgende vraag naar een renovatiegolf, blijft de CPR de lat lager leggen voor bouwproducten. Hoewel in het huidige voorstel producteisen kunnen worden ontwikkeld, moet er nog een tijdlijn worden vastgesteld om minimale duurzaamheids-/milieuprestatie-eisen vast te stellen, en het is evenmin verplicht om deze eisen transparant bekend te maken met behulp van digitale productpaspoorten.

NGO’s hebben er voortdurend voor gewaarschuwd dat een dergelijk gebrek aan ambitie vooral zorgwekkend is voor een industrie die dringend behoefte heeft aan decarbonisatie, aangezien het de bron is van 35% van de EU-emissie. Het gebrek aan ambitie komt het duidelijkst tot uiting in een voortdurende toelating van fabrikanten om milieunormen en prestatieklassen vast te stellen voor de functionele prestaties van producten (d.w.z. de manier waarop producten in projecten worden gebruikt). Het vertrouwen op industriële standaarden laat de deur open voor dominante spelers in de industrie om het eens te worden over de kleinste gemene deler die innovaties en kmo’s verstikt.

Empowerment van de consument

Het initiatief “Empowering the Consumer for the Green Transition” is bedoeld om de bestaande EU-wetgeving te versterken om greenwashing te voorkomen en veroudering tegen te gaan, door zowel de richtlijn oneerlijke handelspraktijken (UCPD) als de richtlijn consumentenrechten (CRD) te wijzigen.

Het voorstel is bedoeld om de geloofwaardigheid van duurzaamheidsclaims en -labels te verbeteren – een maatregel die zeer gewenst is, aangezien recent onderzoek heeft aangetoond dat 42% van de groene claims mogelijk onjuist of bedrieglijk is. Bovendien zijn nieuwe regels over informatiebepalingen over de lengte van garantieperiodes, de beschikbaarheid van reserveonderdelen en software-updates bedoeld om consumenten inzicht te geven in de verwachte levensduur van de producten die ze kopen.

De EEB verwelkomt de maatregelen als een broodnodige stap om greenwashing te stoppen, maar waarschuwde voor mogelijke mazen: het initiatief geeft geen duidelijkheid over hoe enkele van de meest problematische en wijdverbreide claims zoals “klimaatneutraliteit” zullen worden aangepakt, terwijl de voorziene verbod op geplande veroudering werd geschrapt uit het voorstel.

Het pakket circulaire economie is een fundamentele stap voorwaarts, maar mist nog de tanden om van duurzame producten de norm te maken, waarschuwt de EEB

Blanca Morales, Senior Coördinator voor EU Ecolabel bij de EEB, zei: “We hebben gedurfdere maatregelen nodig om onbetrouwbare referenties te verbieden, met name op het gebied van klimaatneutraliteit, en een lijst op te stellen die gebaseerd is op geharmoniseerde, robuuste methoden. We roepen de Commissie op om deze bepalingen te versterken in de komende verordening over groene claims. Bedrijven moeten worden verplicht om hun beweringen en bewijzen voor gebruik openbaar te registreren. Geen data, geen markt!”